راه‌کارهای ایجاد و گسترش انس با قرآن کریم از طریق خودمان

سعی کنید در روز مقداری قرآن تلاوت کنید. هیچ روزی بر شما نگذرد که مقداری قرآن ـ ولو چند آیه ـ با تدبّر تلاوت نکنید.[۱]

قرآن را بایستی از خودمان جدا نکنیم. دائم باید با قرآن مرتبط و مأنوس باشیم. حالا در روایت دارد که هر روز لااقل پنجاه آیه قرآن بخوانید. این، یکی از معیارهاست. اگر نتوانستید، روزی ده آیه قرآن بخوانید؛ نگویید سوره‌ حمد را می‌خوانم و این چند آیه سوره حمد با چند آیه سوره قل هو الله ـ یک رکعت ـ می‌شود همان ده آیه‌ای که فلانی می‌گوید. نه، غیر از آن قرآنی که در نماز می‌خوانید ـ چه نماز نافله، چه نماز فریضه ـ قرآن را باز کنید، بنشینید، با حضور قلب، ده آیه، بیست آیه، پنجاه آیه، صد آیه بخوانید. قرآن را برای تدبّر کردن و فهمیدن و استفاده کردن بخوانید.[۲]

دوستان سعی کنند در همه اوقات ـ به خصوص در ماه رمضان ـ تلاوت قرآن را از یاد نبرند. قرآن نباید از زندگی‌تان حذف شود. تلاوت قرآن را حتماً داشته باشید؛ هر چه ممکن است. تلاوت قرآن هم با تأمل و تدبّر اثر می‌بخشد. تلاوت عجله‌یی که همین‌طور انسان بخواند و برود و معانی را هم نفهمد و یا درست نفهمد، مطلوب از تلاوت قرآن نیست؛ نه این‌که بی‌فایده باشد ـ بالاخره انسان همین که توجه دارد این کلام خداست، نفس این یک تعلق و یک رشته ارتباطی است و خود همین هم مغتنم است و نباید کسی را از این‌طور قرآن خواندن منع کرد لیکن تلاوت قرآنی که مطلوب و مرغوب و مأموربه است، نیست. تلاوت قرآنی مطلوب است که انسان با تدبّر بخواند و کلمات الهی را بفهمد، که به نظر ما می‌شود فهمید. اگر انسان لغت عربی را بلد باشد و آنچه را هم که بلد نیست، به ترجمه مراجعه کند و در همان تدبّر کند؛ دو بار، سه بار، پنج بار که بخواند، انسان فهم و انشراح ذهنی نسبت به مضمون آیه پیدا می‌کند که با بیان دیگری حاصل نمی‌شود؛ بیشتر با تدبّر حاصل می‌شود؛ این را تجربه کنید. لذا انسان بار اول وقتی مثلاً ده آیه مرتبط به هم را می‌خواند، یک احساس و یک انتباه دارد؛ بار دوم، پنجم، دهم که همین را با توجه می‌خواند، انتباه دیگری دارد؛ یعنی انسان انشراح ذهن پیدا می‌کند. هر چه انسان بیشتر انس و غور پیدا کند، بیشتر می‌فهمد، و ما به این احتیاج داریم.^[۳]

انس با قرآن، یعنی قرآن را خواندن و باز خواندن و در مفاهیم قرآنی تدبّر کردن و آنها را فهمیدن. فارسی زبان‌ها می‌توانند از ترجمه قرآن استفاده کنند و کلمات قرآنی را به طور تقریب بفهمند و مضامین آیات قرآن را دریابند و در آنها فکر و تأمل کنند.[۴]

همین که قرآن را در جیبمان بگذاریم، کافی است؟ این که در هنگام سفر، از زیر قرآن رد بشویم، کافی است؟ این که ما در جلسه‌ی تلاوت قرآن شرکت کنیم، کافی است؟ این که حتی قرآن را با صدای خوش تلاوت کنیم، یا آن تلاوت را بشنویم و از آن لذت ببریم، کافی است؟ نه. یک چیز دیگری لازم دارد. آن چیست؟ آن تدبّر در قرآن است. باید در قرآن، تدبّر کرد. خود قرآن در موارد متعدد از ما می‌خواهد که ما تدبّر کنیم.[۵]

پرداختن به معنا در کنار الفاظ آن، انس با قرآن را بیشتر می‌کند … وقتی از این طریق معنای قرآن را فهمیدید، می‌توانید تدبّر کنید و روی کلمات قرآن بیندیشید. و با همین فکر، یک دنیا معرفت نصیبتان می‌شود. اگر در همین زندگی دنیا با قرآن مأنوس و محشور باشید، در قیامت هم با قرآن محشور خواهید شد.[۶]

انس با قرآن، باید به این صورت باشد که در کلمات قرآن تعمق کنید و بکوشید مفاهیم قرآن را دریابید. سعی کنید در درجه اول عبارات قرآن را بفهمید؛ چون زبانی غیر از زبان شماست.[۷]

نقص دیگری هم که باید آن را برطرف کرد، این است که ما معنای کلمات قرآن را نمی‌فهمیم و این، اشکال کار ما فارس زبانهاست. همه غیر عرب‌ها در دنیا، این مشکل را دارند که معنای آیات قرآن را نمی‌‌فهمند. بنده عرض می‌کنم؛ باید ترجمه قرآن آنقدر رواج پیدا کند که تا وقتی آیه‌ای تلاوت شد، معنای آن هم فهمیده شود. این، کلید است. این، در اول است. اگر این در را باز کردیم، بقیه درهای استفاضه و استفاده از قرآن باز خواهد شد. شما اگر معنای آیه‌ای را ندانید، نمی‌توانید در آیه‌ای که بناست تلاوت کنید، تدبّر داشته باشید؛ نکاتش را متوجه شوید و ظرایف آن را به دست آورید[۸].

من همین‌جا این را عرض بکنم و تذکر بدهم، که اگر ما معتقدیم ـ که معتقدیم ـ که عمل به قرآن، اساس و محور احیاء قرآن است و مسئله به تلاوت و خواندن و اینها ختم نمی‌شود ـ که به آن اعتقاد داریم؛ معتقدیم باید به قرآن عمل کنیم، باید جامعه‌مان را قرآنی کنیم، باید فکرمان را قرآنی کنیم، باید عملمان را قرآنی کنیم، باید قرآن را باور کنیم؛ و وعده قرآن را وعده صدق و حق بدانیم، همین‌طور که خود قرآن می‌فرماید: «و تمّت کلمه ربّک صدقاً و عدلاً لا مبدّل لکلماته»؛ همچنانی که باید تعاملمان با شخص خودمان، با افراد خانواده‌مان، با افراد محیط کارمان، با افراد اجتماعمان، با مسلمین کشورهای دیگر، با قدرت‌ها، با ملت‌ها و همه اینها باید نَفَس و روح قرآنی تنظیم بشود؛ اینها همه‌اش درست است و به آن اعتقاد داریم؛ احیاء قرآن، عمل به قرآن و گرامیداشت قرآن این است؛ اینها درست ـ اما اینها معنایش این نیست که ما تلاوت قرآن را دست‌کم بگیریم. من می‌خواهم به شما «قرآنی‌»ها ـ که اهل تلاوت، اهل تجوید و اهل لحن و آهنگ و صوت و خواندن قرآنید ـ این را تأکید کنم، گاهی شنیده می‌شود که بعضی می‌گویند آقا به قرآن باید عمل کرد؛ خوب، این حرف درستی است؛ اما مقصودشان این است که تلاوت قرآن و آرایه‌های قرآنی را دست کم بگیرند! من با این مخالفم. تلاوت قرآن هم جزوِ یک مجموعه و منظومه‌ای است که اینها همه به هم متصل است؛ این هم بایستی مورد توجه قرار بگیرد و گرامی داشته شود. هم باید تلاوت کنید و هم باید معانی قرآن را بفهمید؛ اگر معنای قرآن را فهمیدید، می‌توانید بهتر تلاوت کنید. الان قراء حالا را با قراء بیست سال قبلمان مقایسه کنیم، که این حرکت قرآنی در کشور ما تازه و آرام‌آرام شروع شده بود؛ بعضی‌ها خوب هم می‌خواندند، صداها خوب بود و شیوه‌های قراء معروف را هم یاد گرفته بودند و می‌خواندند؛ اما دلنشین نبود؛ چرا؟ چون از معانی و مفاهیم آیات هیچ سر در نمی‌آوردند؛ این معلوم بود. اما امروز آن طور نیست؛ امروز جوان‌های ما این آیاتی را که می‌خوانند، خودِ کیفیتِ خواندنشان، حکایت از این می‌کند که اینها معنای آیه را می‌فهمند و به مفهوم آیه توجه دارند.[۹]

من بارها گفته‌ام، باز هم مى‌گویم: ما تلاوت برجسته‌ى قرآن را در این کشور دنبال مى‌کنیم، براى این‌که اُنس با قرآن و تلاوت قرآن در بین مردم عمومیت پیدا کند. عزیزان من! باید با قرآن اُنس پیدا کنید. زبان ما، زبان قرآن نیست؛ مى‌توانیم به ترجمه‌ى قرآن مراجعه کنیم؛ اما عمق‌یابى مضامین قرآنى فقط با مراجعه‌ى به ترجمه نمى‌شود؛ کما این‌که با خواندن متن قرآن هم براى کسانى که مى‌فهمند، همیشه به دست نمى‌آید؛ با تدبّر به دست مى‌آید؛ با عمق‌یابى به دست مى‌آید.[۱۰]

با توجه به خدا و تقرب به خدا، با توسل به دامان قدس الهى و ذیل عنایت الهى می‌توان خیلى کارهاى دشوار را انجام داد. شماها جوانید. شما با ما فرق دارید؛ این را به شما بگویم. شما خیلى از این جهت جلوتر از ما هستید. دل‌هاى شما پاک، نورانى، بى‌تعلق، بى‌آلایش، مثل یک آئینه‌ى روشن، بلافاصله نور را منعکس می‌کند؛ آلوده نشده‌اید؛ این را قدر بدانید. با خداى متعال رابطه برقرار کنید. با نماز، با نافله، با تلاوت قرآن، با دعا، با صحیفه‌ى سجادیه. این صحیفه‌ى سجادیه پر از معارف دینى است. با این کار بنیه‌ى دینى و انقلابى خودتان را هم محکم می‌کنید. جوان ما اگر بنیه‌ى دینى‌اش مستحکم باشد، خیلى از این کسانى که در همین شهر شیراز شما و در استان فارس و سراسر کشور ـ اینجا هم من خبرهایش را دارم ـ مشغول تلاشند براى منحرف کردن ذهن‌ها به سمت‌هاى گوناگون، وقتى دیدند جوان ما محکم است، می‌کشند کنار. امروز در همین شهر شما و در جاهاى دیگر که حالا نمی‌خواهم زیاد قضیه را باز کنم، شاید خود شماها خیلى خوب می‌دانید؛ از عرفان‌هاى مادى پوچ بى‌محتوا گرفته تا ادیان منسوخ، تا سازمان‌هائى که اسمش دین است، باطنش سازمان سیاسى است، مشغول تلاشند، مشغول کشمکشند براى اینکه از این مجموعه‌ى انبوه نیروى اسلامى هر چه می‌توانند، بکنند؛ کم کنند. جوان ما وقتى بنیه‌ى فکرى و اعتقادى‌اش محکم بود، او هم می‌فهمد که دیگر نباید دنبال جوان ما بیاید. این استحکام بنیه‌ى اعتقادى با همین توجه‌ها، با همین تضرع، توسل به پروردگار، در همین دعاهاى صحیفه سجادیه به دست مى‌آید. این دعاها فقط یارب یارب گفتن نیست، لبریز از معارف اسلامى است که اعتقاد انسان را عمیق می‌کند. تلاوت قرآن هم همین‌طور، خود نماز هم همین‌طور. به ‌هر حال، این توصیه‌ى من است به همه‌ى شما جوانان.[۱۱]

[۱] . بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با رئیس جمهور و هیأت وزیران ۰۲/۰۶/۱۳۷۶

[۲] . بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با قاریان قرآن در تاریخ ۲۲/۰۶/۱۳۸۶

[۳] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای هیئت دولت در تاریخ ۱۷/۰۷/۱۳۸۴

[۴] . بیانات مقام معظم رهبری در خطبه‌های نماز جمعه دانشگاه تهران در تاریخ ۱۰/۰۱/۱۳۶۹

[۵] . بیانات مقام معظم رهبری در مراسم اختتامیه مسابقات قرائت قرآن ۱۴/۱۰/۱۳۷۳

[۶] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با فرزندان شهید حافظ قرآن در تاریخ ۱۴/۰۴/۱۳۷۴

[۷] . بیانات در دیدار با دانش آموزان تیز هوش شرکت کننده در مسابقات قرآن در تاریخ ۰۶/۰۲/۱۳۷۴

[۸] . بیانات در دیدار با قاریان قرآن در تاریخ ۱۶/۰۳/۱۳۷۰

[۹] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با قاریان شرکت‌کننده در بیست و سومین مسابقات بین‌المللی قرآن در تاریخ ۰۴/۰۷/۱۳۸۵

[۱۰] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با قاریان قرآن کریم ۱۴/۰۷/۱۳۸۴

[۱۱] دیدار مقام معظم رهبری با اساتید و دانشجویان دانشگاه‌هاى شیراز ۱۴/۰۲/۱۳۸۷