یک تدریس موفق چگونه انجام می شود؟قسمت۳

یک تدریس موفق چگونه انجام می شود؟قسمت سوم

فصل دوم : الگوهای طرح درس

در تدریس، عوامل متعددی نقش دارند؛ بنابراین معلم باید در شرایطی خاص، چهار چوبی محدود از فرایند تدریس را به عنوان الگو انتخاب کند تا بتواند فعالیت های آموزشی خود را، به نحو مطلوبی سازماندهی کند. الگوهای تدریس متعددند؛ در فصل حاضر فقط پنج نمونه ازآنها مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است؛ این پنج الگو عبارتند از: الگوی ماشینی نگری، الگوی سازمانی نگری، الگوی عمومی تدریس، الگوی پیش سازماندهنده والگوی حل مسأله.

۱) الگوی ماشینی نگری

این الگو، یک الگوی آموزشی قدیمی است. در این الگو، به شاگرد به عنوان موجودی تهی و غیر فعال نگریسته می شود. محور فعالیت در این الگو، شکل دادن به رفتار شاگرد بر اساس قالب های از قبل تعیین شده است؛ در مراحل اجرایی این الگو معلم، مرکز و نقطه اتکای شاگردان است و همیشه به عنوان دریایی از معلومات در مقابل آنها ظاهر می شود.ازویژگی های الگوی ماشینی نگری، این است که شاگردان، مطالب را هم زود می فهمند و هم زود از یاد می برند؛ زیرا برای آنان و معلمشان، هدفی غیر از گذراندن امتحان وجود ندارد.

۲) الگوی سازمانی نگری

در این الگو، شاگرد ذاتاً فعال پنداشته می شود و به همین دلیل، در فرایند آموزش، توجه به توانایی های شاگرد، از اهمیت زیادی برخوردار است؛ عده ای این الگو را الگوی شاگرد مدار نامیده اند؛ چرا که در این الگو، معلم همیشه به علل و چگونگی رفتار شاگردان توجه دارد، وهیچگاه رفتار آنان را نادیده نمی گیرد و برنامه ها را در جهت درک و فهم آنان سوق می دهد. ایجاد مدارس و کلاس های تحول یافته، تغییر در نحوه آموزش، ایجاد آزمایشگاه های یادگیری و نظایر آن، از نتایج نفوذ الگوی سازمانی نگری در سیستم های آموزشی است.

۳) الگوی عمومی تدریس

معروف ترین الگویی که در مدارس استفاده می شود، الگوی عمومی تدریس است؛این الگو یک الگوی ساده است

که معلم می تواند، در تمام سطوح از آن استفاده کند. مراحل اجرایی این الگو را می توان به شرح زیر تقسیم کرد:

مرحله اول:تعیین هدف های تدریس و هدف های رفتاری

در این مرحله، باید پیش از آغاز تدریس، اطلاعات، مفاهیم، اصول و سایر مطالب و محتوای درس، توسط معلم، به صورت هدف های کاملاً صریح و روشن بیان شود.

مرحله دوم: تعیین رفتار ورودی و ارزشیابی تشخیصی

در این مرحله، پس از تعیین هدف های رفتاری، معلم باید از طریق ارزشیابی تشخیصی، توانایی های شاگردان را برای آموختن هدف های رفتاری، معین سازد.

مرحله سوم: تعیین شیوه ها و وسایل تدریس

در این مرحله، معلم باید شیوه ها و وسایل تدریس خود را با توجه به مفاهیم درس، شرایط، امکانات وویژگی های شاگردان انتخاب کند.

مرحله چهارم: سازماندهی شرایط و موقعیت آموزشی

در فرایند آموزش،‌فقط انتخاب محتوا،روش و وسیله کافی نیست؛ معلم، باید بتواند در هر شرایطی، با ابتکار وخلاقیت از مجموع امکانات، به نحو شایسته استفاده کند.

مرحله پنجم: سنجش و ارزشیابی عملکرد

مرحله نهایی این الگو به ارزشیابی میزان یادگیری شاگردان، پس از پایان تدریس اختصاص دارد.در این مرحله، معلم، علاوه بر انجام دادن امتحانات مرسوم، عملکرد شاگردان را در موقعیت های متعدد، مانند شرکت در فعالیت های آموزشی و تحقیق و تتبع در زمینه مفاهیم آموخته شده، مورد ارزشیابی قرار می دهد.

۴) الگوی پیش سازماندهنده

در این الگو، توجه بیشتر معطوف به فعالیت معلم در فرایند آموزش است؛ معلم است که محیط آموزشی را سازماندهی می کند. معلم در این الگو، قبل از شروع مباحث درسی جدید، سعی می کند با مطرح کردن یک مفهوم کلی(همان پیش سازماندهنده)،ارتباط بین مفاهیم جدید را با مفاهیم اندوخته قبلی شاگرد، فراهم کند. شرط اصلی برای به کار بردن این الگو، وجود معلمی است که از روش ها و شگردهای مناسب برای تدریس، بر طبق الگوی پیش سازماندهنده، آگاهی داشته باشد. از ویژگی های این الگو، می توان به یکسویه بودن انتقال اطلاعات، عدم روابط میان گروهی بین شاگردان و محدود بودن منابع و شرایط به مدرسه و کتاب درسی اشاره کرد.

۵) الگوی حل مسأله

برعکس الگوی قبلی، در این الگو، شاگرد محور فعالیت است و اطلاعات علمی، مستقیماً به او انتقال داده می شود؛ معلم با طرح مسأله، شاگرد را به فعالیت وادار می کند و در جهت حل مسأله، او را راهنمایی می کند. در این الگو، روابط میان گروهی بین شاگردان وجود دارد و انتقال اطلاعات، دوسویه ما بین معلم و شاگرد است و همچنین، شرایط و منابع آموزشی منحصر به کلاس و کتاب درسی نیست؛ باید به این مطلب اشاره کرد که این الگو به زمان، مکان، امکانات و معلمان مجرب نیازمند است.

منبع : موسسه قرآنی تسنیم لنجان