تیر
علی فربین، قاری و مدرس آموزش آوایی و کلامی مقامات تلاوت در سال ۳۸ در تهران متولد شد. او در خانواده‌ای مذهبی و دارای چهار پسر و یک دختر پرورش یافته است و یکی از برادرانش به نام محمد در شلمچه و در سال ۶۱ به درجه رفیع شهادت رسید.
پدرش از سال ۱۳۲۵ هیئتی را در محدوده بازار تهران راه‌اندازی کرد که بعدها آن هیئت تبدیل به جلسه قرآن با عنوان «مکتب‌القرآن» شد و او از همان جلسه سنتی، آموزش قرآن را فراگرفت و بعدها نیز این جلسه، توسط خود فربین اداره می‌شد. سپس جلسه از بازار تهران به منطقه فرمانیه منتقل شد و در حال حاضر این جلسه توسط برادرش، «مهدی فربین» اداره می‌شود و حدود ۱۵ سال است که جلسه آموزش عمومی قرآن توسط علی فربین روزهای یکشنبه در مسجد الزهرا(س) در منطقه تهران‌پارس برگزار می شود.
از او درباره اولین استادش پرسیدم و می‌گوید: «آموزش‌های اولیه قرآن را درهمان جلسات هیئت که بعدها به «مکتب‌القرآن» تغییر یافت، فراگرفتم. مدرس آن جلسه در حد آموزش‌های اولیه صحیح‌خوانی، تجوید مقدماتی و احکام فقهی اولیه را به حاضران در جلسه آموزش می‌داد. البته به صورت تخصصی بحث تجوید را با استاد بیوک اصل‌محمدی در مسجد دارالسلام هنگامی که حدود ۱۸-۱۹ سال داشتم و تقریباً در دوران سربازی بودم، گذراندم».
او ادامه می‌دهد: «همچنین دوره تجوید را نزد محمد خواجوی کامل کردم و مهارت‌های قرائتی را از محضر اساتیدی چون سیدمحسن موسوی‌بلده، علی‌اکبر حنیفی و محمدحسین سبزعلی و همچنین مرحوم علی اربابی بهره گرفتم».
فربین که اولین تلاوت‌هایش را مربوط به زمانی می‌داند که جلسات قرآن در منزلشان برپا می‌شود، اظهار می‌کند: «یکی از زمان‌هایی که تلاوت‌هایم برایم خیلی خاطره‌انگیز بود در هنگام خدمت سربازیم اتفاق افتاد که در مراسم صبحگاه با حضور سربازان زیادی به تلاوت قرآن می‌پرداختم و حتی باید همراه آن ترجمه آیاتی را که خودم تنظیمش کرده بودم، می‌خواندم و این برای من انگیزه‌ای بود که هر روز پیامی را به سربازان منتقل کنم هم از لحاظ تلاوت و صوت و هم از لحاظ معنا که آیات شاخص در نظر گرفته می‌شد».
او بیان می‌کند: «خاطرم است که یک هفته‌ای را که در دوران سربازی‌ام به مرخصی رفته بودم فردی به جای من به تلاوت قرآن و بیان مفاهیم قرآن پرداخته بود و آیاتی را برای بیان معنا انتخاب کرده بود که مرتبط با داستان بنی‌اسرائیل و قصه‌های قرآنی بوده است و همین امر موجب شد که سربازان به این امر برسند که انتخاب آیات باید مناسب باشد چرا که ما آیاتی را که شاخص بوده است را با نتیجه‌گیری بیان می‌کردم و این موجب شد که دقت کنم که چقدر تلاوت آیه مناسب در هر جلسه مهم است».
فربین حدود ۲۱ مرتبه در مسابقات سازمان اوقاف و امور خیریه شرکت کرده است به گونه‌ای که در سطح استان تهران دوبار در رشته قرائت رتبه نخست را بدست آورده و در سطح کشوری هم برای اعزام به حج رتبه سوم را کسب کرده است. همچنین مقام سوم، پنجم، ششم و هفتم را در سطح کشوری اخذ کرده است، وی اظهار می‌کند: «در آن زمان، اینگونه نبوده است که مقام‌های پنجم اعزام شوند و این امر به ندرت رخ می‌داد و رتبه سومی هم که در سطح کشوری بدست آوردم منجر به اعزام به حج شد».
از او درباره اولین حضورش در مسابقات پرسیدم، ادامه می‌دهد: «در همان جلسات قرآن محمدسین سبزعلی بود ـ که در اطراف بازار برگزار می‌شد ـ و گاهی هم به جلسات عباس امام‌جمعه می‌رفتم. یادم است که مجموعه‌ای از مسابقات در کانون توحید با قضاوت سیدمحسن خدام‌حسینی و چند نفر از اساتید به نام بوده است اما در آنجا نیز به صورت حرفه‌ای تلاوت نمی‌کردیم و در آنجا با استاد مرحوم بیوک محمدی آشنا شدم که یکی از داوران بود و از آن به بعد به صورت مستمر در جلسات قرآن او حضور پیدا کردم».
فربین هنگامی که ۱۵ سال داشت در جلسات قرآنشان در هیئت که بعدها به «مکتب‌القرآن» و سپس با نام شهید «محمد فربین» تغییر کرد، مشغول به تدریس بوده است و به صورت رسمی نیز حدوداً ۲۳ سال داشته است که با معلمی در آموزش و پرورش آغاز کرده است همچنین مشغول به خدمت در مناطق ۱،۳، ۷ و ۱۲ و همچنین مدتی نیز در آموزش و پرورش استان تهران و حتی در وزارتخانه مشغول بوده است، می‌گوید: «همین امر انگیزه مناسبی بود برای اینکه سطح قرائتم را بالا ببرم و حتی تفسیر را نیز مطالعه می‌کردم و بتوانم به ترجمه و بیان نکات تفسیری آیات تسلط داشته باشم تا بتوانم بهره معنوی هم برای شاگردان داشته باشم که همین امر موجب رشدم شد و دیگری مسابقات سازمان اوقاف بوده است که به شکل جدی‌تری من را وارد مقوله آشنایی با مهارت قرائت قرآن کرد. همچنین جلسه داری نیز به این امر نیز کمک می‌کند».
این مدرس در آموزش و پرورش در مقاطع مختلف تحصیلی همچنین در سطح دانشجویی و در دانشگاه‌های تربیت معلم و آزاد اسلامی مشغول به تدریس بوده است. فربین ادامه می‌دهد: «در هنگام تدریس برای دانش‌آموزان باید ارتباط خوبی را داشته باشیم و در عین حال کنترلشان کنیم و ارتباط خیلی صمیمی را داشته باشیم، افرادی که خیلی علاقه‌مند باشند در سطح مدارس کمتر می‌بینیم و بیشتر افرادی هستند که بالاجبار باید دروسی را بخوانند و لذا فضای مدارس، فضای خاصیست هم از لحاظ دانش‌آموزان و هم از لحاظ محتوایی که باید ارائه می‌شد».
او اظهار می‌کند: «اما در فضای دانشگاه و دانشجویی با توجه به اینکه مخاطبان در سطح بالاتری بوده‌اند و با انگیزه مناسب‌تری به مطالب ارائه شده گوش می‌دادند در آنجا موفق‌تر بودیم و پس از آن در جلساتی که در حسینیه‌ها و مساجد برگزار کردیم نیز به دلیل اینکه مخاطبان با انگیزه بیشتری در جلسات حضور پیدا می‌کردند، موفقیت‌های بهتری را می‌دیدیم و شاگردان خوبی از همین جلسات تربیت پیدا کردند».
فربین دارای مدرک کارشناسی از رشته مدیریت آموزشی و کارشناسی‌ارشد از رشته علوم قرآن و حدیث است و بازنشسته آموزش و پرورش است. او دارای دو پسر و یک دختر است، هنگامی که از فربین درخصوص ورود فرزندانش در عرصه فعالیت‌های قرآنی می‌پرسم، بیان می‌کند: «الحمدلله تا حدودی در عرصه قرآن فعالیت می‌کنند چنانکه چند جزء از قرآن را حفظ کرده‌اند اما به دلیل اینکه قرائت قرآن برخلاف آنچه که عموم مردم تصور می‌کنند، کار حرفه‌ای است ورود نداشته‌اند».
او که پنج جزء از قرآن کریم را در دوران جوانی‌اش حفظ کرده است، می‌گوید: «حتی هنگامی که شرط ورود به مسابقات اوقاف حفظ یک جزء از قرآن بوده است با وجود اینکه این با نمره نهایی جمع نمی‌شد اما موجب می‌شد تا متسابقان با زمینه حفظ قرآن آشنا شوند و به این عرصه ورود پیدا کنند».
فربین با ابراز گلایه از اینکه کار حرفه‌ای از ما خواسته می‌شود اما زندگی حرفه‌ای نداریم تا تمام فکر و ذهنمان و وقتمان برای قرآن باشد، ادامه می‌دهد: «زندگی حرفه‌ای قرآن چه از باب حفظ و چه از باب قرائت نیازمند ممارست است. با وجود مشغله کاری که قاریان کشورمان دارند، می‌خواهیم در کنارش و در حاشیه‌اش هم کار حرفه‌ای قرآن انجام دهیم مگر می‌شود فعالیت غیر حرفه‌ای داشته باشیم اما کار و نتیجه حرفه‌ای تحویل دهیم؟ بزرگترین مشکل قاریان ما این است که حافظ کل نیستند و این درحالی است که فردی حدود ۳۰ سال به مهارت مطلوبی در حوزه تجوید و قرائت می‌رسد و سپس به این نتیجه می‌رسد که اول کار ایراد داشته است و باید حافظ کل می‌شد و در موضوع تفسیر و مفاهیم نیز باید مسلط شد ودر باب وقف و ابتدا باید خیلی قوی‌تر شویم».
از او در خصوص انگیزه‌اش برای تدریس آوا و مقامات تلاوت پرسیدم، عنوان می‌کند: «دوره‌هایی را برای بانوان و آقایان معلم در آموزش و پرورش استان تهران برگزار کردم که آنها در بهره‌گیری نغمات و مقامات قرائت قرآن دچار مشکل بودند، همچنین جهانبخش فرجی هم در این دوره‌ها صوت ولحن را آموزش می‌داد، که در آنجا متوجه شدیم معلمان این مقامات را با وجود اینکه به هم نزدیک هستند، نمی‌توانند با توجه به اینکه قاری نیستند به صورت شاخص فرا بگیرند. لذا در آنجا به صورت آوایی از استاد بسیونی که مقام صبا را زمزمه‌ای خواند من هم از آنجا ایده گرفتم که تمامی مقامات را به صورت آوایی بخوانم».
فربین ادامه می‌دهد: «این مقامات را به صورت زمزمه‌ای از سوره فاتحه تا آیه ۲۵ بقره، تمامی هشت مقام را قرار قرار، جواب جواب، با فرازهای مختلف خواندم و اجرا کردم و بعد هم از اساتید مصری شاهد مثال آوردم. این امر بسیار برای حاضران در جلسه قابل توجه بوده است. حتی قاریان که حدود ۲۰ سال پیش در مسابقات اوقاف شرکت می‌کردند، فضای نغمات برای آنها تازگی داشت و منتظر این کار بودند و این کار بسیار کاربرد داشت. حتی افرادی هم که به تازگی تمایل دارند تا وارد حوزه نغمات شوند به شکل آوایی که گوش می‌دهند برای آنها کمک خوبی است و تنها بدی آن این است که آنها تنبل می‌شوند برای اینکه به زودی به مانند اینکه قرصی به آنها داده می‌شود و با این آوا نغمات را فرا می‌گیرند و بعد فکر می‌کنند قاری شده‌اند و حال اینکه ابتدا باید بروند مدتی از قاریان مورد نظرشان تقلید کنند و بعد از مدتی باید آنها را به تلاوت آوایی نغمات بیاوریم و آن کلیشه‌ها و شاخص‌ها را به آنها ارائه کنیم».
از او درخصوص نحوه گذراندن اوقات فراغتش می‌پرسم، می‌گوید: «زمان فراغتم کم است و همان اندک زمان را نیز ترجیح می‌دهم تا در کنار خانواده باشم و یا بعضا برای ورزش به پارک و یا کوه بروم. حتی برخی از اوقات به جلسات قرآن اساتید پیشکسوت می‌روم چرا که ملاقات کردن با آنها برای من شادابی می‌آورد».
فربین که دیدار با مقام معظم رهبری را چندین بار در مراسم ملاقات جامعه قرآنی با ایشان در ابتدای ماه مبارک رمضان تجربه کرده است، اظهار می‌کند: «قریب به اتفاق این دیدارها را حضور داشتم. همچنین ترتیل‌هایی که در ظهر‌های ماه مبارک رمضان انجام می‌دهیم و بعد مقام معظم رهبری برای اقامه نماز ظهر و عصر تشریف می‌آورند و بعد از این ترتیل‌خوانی در مصاحفه با رهبری دیدار داریم، من به ایشان عرض کردم که اگر امکانش هست در این دیدارهای ماه مبارک اساتید گزارشی از جلساتشان بدهند و نماینده‌های قرآنی شاخص هر استان، وضع جلسات قرآنی استانشان را توضیح دهند که من خوشحال شدم از اینکه ایشان استقبال کردند که کار خوبیست و من مایل هستم این امر انجام شود و خود اساتید گزارش جلساتشان را بدهند و اگر مشکلاتی دارند و پیشنهاداتی ارائه دهند اما بهتر است این جلسات بعد از ایام ماه مبارک رمضان انجام شود و این ایام را فقط برای تلاوت قرآن بگذاریم».
هنگامی که از وی درخصوص معیارهای اجرای یک تلاوت خوب و ماندگار، پرسیدم، ادامه می‌دهد: «انجام دادن تلاوت ماندگار کار سختیست. قاری باید از قبل آمادگی داشته باشد و از نظر جسمی در شرایط خوبی به سر ببرد و نباید زیاد گرسنه و از طرف دیگر نباید زیاد غذا خورده باشد. همچنین نباید کم خوابی داشته باشد و از نظر صدایی نباید مریض باشد و از نظر اعصاب و روان آرام و شاد باشد و ارتباط معنوی با خداوند که صاحب کلام قرآن مجید است، داشته باشد، به گونه‌ای که دارای روحیه معنوی باشد، که اگر در این شرایط قاری تلاوتی را انجام دهد، آن تلاوت ماندگار می‌شود. البته این موارد پیش‌زمینه‌های زیادی را می‌طلبد که از جهت حفظ بتواند حافظ باشد و تسلط به قرائت مختلف و تفسیر آیات و معنای آیات و لحن کلام و صوت‌ها داشته باشد. انصافاً تلاوت ناب را همیشه در تلاوت‌های مصری‌ها هم نمی‌بینیم و برخی از مواقع به آن تلاوت خوب می‌رسیم».
از فربین درباره استقبال کمرنگ مردم از محافل قرآن و به ویژه توجه خانواده‌ها به حضور فرزندان در کلاس‌های قرآن می‌پرسم که اضافه می‌کند: «فرهنگ عمومی قرآنی مردم کشور باید بالا برود و اگر آموزش و پرورش درست با دانش آموزان کار کند یعنی همانجا با قرآن انس بگیرند و قرآن را بفهمند و مثل درس به آن نگاه نکنند، همین فرد وقتی بعدها زندگی تشکیل می‌دهد، همان روحیه انس با قرآن را به فرزندش منتقل می‌کند».
او ادامه می‌دهد: «بنابراین کار اساسی در آموزش و پرورش است که باید ایجاد انگیزه شود و فرهنگ عمومی قرآنی باید به صورت صحیح به دانش‌آموزان القا شود که پس از فارغ‌التحصیلی از دوران متوسطه دوم و ورود به دانشگاه، فرد هنوز نمی‌تواند قرآن را به طور صحیح تلاوت کند. بخش دیگر، کار‌های تکمیلی است که برعهده هیئت‌ها، حسینیه‌ها، مساجد، محافل انس با قرآن و جلسات قرآن و مؤسسات قرآنی است و در این میان سهم مؤسسات قرآنی به مانند جلسات قرآن قابل توجه است که در حال تکمیل نقص کار آموزش و پرورش برای افرادی که خوب جذب قرآن نشدند و یا ناقص جذب شده‌اند را با برنامه‌ریزی منظم و مرتب جذب کنند».
فربین عنوان می‌کند: «تعریفی که ما از آشنایی قرآنی داریم باید در مورد آن کار شود و افراد را فقط با عنوان تربیت روخوانی و قرائت قرآن کار نکنیم. بلکه باید کاری کنیم که از همان ابتدا که آموزش صحیح‌خوانی قرآن را فرامی‌گیرند در کنار آن به آموزش مفاهیم قرآن و ترجمه و حفظ قرآن بپردازند و در کنار آن به قرائت قرآن بپردازند که در این هنگام استعدادهای مختلف خودش را نشان می‌دهد، برخی دوست دارند تا قرآن را حفظ کنند پس وارد این حوزه می‌شوند، برخی نیز علاقه‌مند به تفسیر قرآن هستند وارد حوزه مفاهیم و تفسیر و پیام‌های قرآنی می‌شوند و برخی نیز علاقه‌مند هستند که صوت قرآن را فرابگیرند، پس در رشته‌های قرائت، تواشیح، ابتهال‌خوانی و جمع‌خوانی و اذان جذب می‌شوند».
وی اظهار می‌کند: «اگر بخواهیم یک بُعدی نگاه کنیم و تنها در بحث قرائت و زیباخوانی بخواهیم کار کنیم عده‌ای صدای زیبایی ندارند و همین موجب عقب نشستن آنها و به تبع آن خلوت شدن جلسات را در پی دارد. جلسات قرآن باید گرایش‌های مختلف را داشته باشد تا زمینه ورود همه استعدادها و گرایش‌های مختلف و رشته‌های مختلف در آن فراهم شده باشد بنابراین ظرفیت جلسات را باید تکمیل کنیم. در بحث اجرایی هم این ظرفیت‌های مختلف را به مردم جامعه اطلاع‌رسانی کنیم. فرهنگ‌سراها در هر استانی باید جلسات قرآن و مؤسسات قرآنی ـ مردمی آن شهر را با گرایش‌ها در زمینه‌های مختلف حفظ، تفسیر و … را با مشخصات، نشانی و شماره تماس آن در اختیار داشته باشند تا اطلاع‌رسانی از این طریق برای مراجعان انجام شود که متأسفانه این اطلاع‌رسانی از طریق رسانه‌ها ضعیف است».
فربین با ابراز اینکه در جلسات قرآن کار ویژه برای کودکان انجام نمی‌شود، عنوان می‌کند: «حتی اطلاعات دقیقی نیز از مؤسساتی که در این زمینه کار می‌کنند، وجود ندارد و اگر این اطلاع‌رسانی‌ها به خوبی انجام شود مخاطبان بیشتر جذب می‌شوند».
این مدرس قرآن از تأسیس مؤسسه قرآن و عترت «نور مُقرئین» که مربوط به تعلیم قرائت قرآن در جلسات سنتی قرآن سطح تهران و کل کشور است، خبر می‌دهد و می‌گوید: «مُقری یعنی فردی که تعلیم قرائت می‌کند و استاد جلسه قرآن است، قاری فردی که قرائت می‌کند و مجوز این مؤسسه از ارشاد اخذ شده است».
او در پایان توصیه می‌کند: «جلسات قرآن باید مجلسی‌خوانی را میان شاگردان و قاریان رواج دهند و قاری که در مسابقات بین‌المللی رتبه می‌آورد، مسابقه‌خوانی را اول شده است و بعد از آن وارد کرسی‌های تلاوت می‌شود و محفل‌خوانی می‌شود اما به نظرم محفل‌خوان‌های ما هم استانداردهای قرائت مجلسی و محفلی را ندارد و الگوی مسابقه‌ای را در محافل و کرسی تلاوت اجرا می‌کند و این شایسته نیست، کاری که مصری‌ها در تلاوت‌هایشان انجام می‌دهند یعنی معنامحوری قرائت‌ها را اجرا می‌کنند و روی کلامات و جملات خاص تأکید می‌کنند، اختلاف قرائات می‌خوانند و آیات را به هم وصل می‌کنند و گاهی برای جذب شنونده چند آیه را بهم وصل می‌کنند و به هر شکلی شده مخاطب را جذب می‌کنند و معنا را در ذهن شنونده می‌نشانند».
فربین می‌گوید: «قاریان مصری لحن بیانی را در تلاوت‌هایشان استفاده می‌کنند و نه لحن مقامی را که تنها نغمات را بخواهند اجرا کنند و تطبیق نغمه با معنا را در تمامی تلاوت‌هایشان رعایت می‌کنند و این باید در جلسات قرآنی ما رواج پیدا کند و از حالت مسابقه‌ای قاریان باید خارج شوند و این حالت قرائت مسابقه‌ای، نوعی فعالیت مبتدی است و باید از این قالب بیرون بیاییم. هرچند در سازمان اوقاف آیین‌نامه‌ها را تغییر می‌دهند اما به صورت لاک‌پشتی به سوی قرائت مجلسی پیش می‌روند که به این شکل تا مدت زمان زیادی به همین سبک خواهیم بود».
منبع: ایکنا
