۱.۵. برنامهریزی در مراکز دولتی، ادارات و دانشگاهها
شما به مسئله قرآن و دل مردم و ذهن مردم و اعتقاد مردم، یک نگاه بلندمدت بکنید. ببینید اگر ما بخواهیم کاری کنیم که تا بیست سال دیگر جوانها و کودکها و نوجوانهایی که رو به رشدند، دلهایشان با قرآن آشنا بشود، راه آن چیست؟ اولاً مفاهیم قرآنی را درک کنند، ثانیاً اعتقاد و گرایش و شوق به قرآن در وجود آنها پیدا شود. ممکن است این کار راه ویژهای داشته باشد. چیزی غیر از رسیدگی به برخی از مباحث علمی را لازم داشته باشد. ضمن این که مباحث علمی هم لازم است و باید حتماً دنبال شود، اما وقتی اولویتبندی میکنید، شاید آن کار اولویت بالاتری پیدا کند.[۱]
[۱] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با طلاب و علمای حوزه علوم قرآنی در تاریخ ۱۷/۱۲/۱۳۸۳
۲.۵. محوریت قرآن در کل امور
در مدارس و دانشگاهها ـ در مدارس هم ابتدایی و متوسطه و راهنمایی ـ و در هر جایی، هر طور که مناسب است، باید اثری از قرآن باشد.[۱]
[۱] . بیانات رهبر فرزانه انقلاب در تاریخ ۲۳/۱۰/۱۳۷۲
۳.۵. هدف اصلی؛ انس عمومی
هدفتان، انس عمومی قرآن به معنای صحیح و حقیقی کلمه باشد و ببینید این مهم چگونه حاصل میشود؟ اگر فرض کنیم کسانی قرآن را بخوانند اما هیچ انسی با قرآن پیدا نکنند و قرآن خواندنشان صرفاً به عنوان یک کار و شغل باشد، این مقصود شما را چندان برآورده نمیکند … آن کاری که در سطح عموم میخواهید بکنید، باید این باشد که دلها با قرآن چفت شوند؛ دلها با قرآن بیگانه نباشند … کاری کنید که مفاهیم قرآنی در ذهنهای مردم سرریز شود … در هر کار قرآنی هدف عالی این باشد.[۱]
بدون استثناء همه مردم (باید) در این کشور قادر به روخوانی قرآن باشند.[۲]
انقلاب، ما را وارد وادىِ آشنایى با قرآن کرد. ما تازه وارد این وادى شدهایم. وقتى در کشورى، مثلاً بیست یا بیست و پنج میلیون جوان از زن و مرد هست، جا دارد که در میان اینها، اقلاً یک دو، سه میلیون تالى قرآن، با آداب و شرایطش باشد؛ اقلاً یک میلیون از این جوانان، حافظ کلام خدا باشند؛ تعداد معتدٌبهى از جوانان، عارف به معانى قرآن و قادر به فهم الفاظ و ظواهر قرآن باشند؛ تعداد معتدٌبهى، عالم به قرائات مختلف و نوافل قرائت و زینتهاى تلاوت قرآن باشند و بدون استثناء، همهى مردم در این کشور، قادر به روخوانى قرآن باشند. این، قاعده است. نمىشود قبول کرد، در کشورى که مردمش معتقد به اسلام هستند، احدى از آحاد مردم ـ غیر از اطفال بسیار کوچک ـ باشند که نتوانند قرآن را بخوانند؛ چه رسد به اینکه در نظامى، مردم بر پایهى اسلام زندگى کنند.
باید همه قرآن را بلد باشند. امروز، فردى داراى تحصیلات عالیه و احیاناً قادر به نطق به چند زبان بیگانه، بلد نیست یک سطر قرآن را بخواند! شما را به خدا، این در جامعهى ما طبیعى است، یا تصنعى و تحمیلى؟! طبیعى نیست. مگر این مىشود؟ انسان مىبیند که کاسب، تاجر، کارگر، دانشجو، حتّى طلبه، در صحیحخوانى قرآن کمبود دارند. این، نقص بزرگى است؛ این را باید برطرف کنیم. قبل از انقلاب، کسى از ما توقع نداشت. همانقدر که مىتوانستیم، در یک گوشه یا در یک مسجد، چهار نفر بچهى کوچک یا جوان را دور هم جمع مىکردیم که اینها قرآن یاد بگیرند؛ اما امروز چه؟
همت را بر این مسأله بگمارید که تمام مردم بتوانند قرآن را یاد بگیرند. شما آقایانى که قرآن را بحمداللَّه مىخوانید و انصافاً خوب هم مىخوانید و دیگر راحت مىشود به بعضى از شما برادران، استاد قرآن گفت ـ یعنى هیچ بحثى در آن نیست ـ موظف و مسؤولید. شما باید این کار را بکنید. سازمانها ـ سازمان تبلیغات و اوقاف و بقیهى مراکز ـ هم باید این کار را انجام دهند. این، مقدمه براى فهم قرآن است. آن وقتى که انس عمومى با قرآن باشد، فهم قرآن ممکن و آسان است.[۳]
[۱] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با گروه مطلعالفجر سازمان تبلیغات اسلامی در تاریخ ۱۴/۰۹/۱۳۷۳
[۲] . بیانات رهبر فرزانه انقلاب در تاریخ ۱۹/۰۱/۱۳۶۹
[۳] . بیانات مقام معظم رهبری در پایان مراسم قرائت قاریان قرآن ۱۹/۰۱/۱۳۶۹
۴.۵. ترویج انس با قرآن کریم
البته در هر جامعهیى، اگر ما بخواهیم رسمى را رواج بدهیم باید از آن رسم، نقطههاى اوجى در این جامعه داشته باشیم؛ والّا این رسم رواج پیدا نخواهد کرد. ممکن نیست شما در جامعهیى بگویید که مثلاً همهى مردم باید روزى ده دقیقه نرمش و ورزش کنند؛ اما رسم پهلوانى را در این جامعه به کلى براندازید. اینطور نمىشود. مردم ورزش نخواهند کرد. حرکت عمومى، فقط با استدلال و بیان و اثبات عقلانى که نیست؛ چیزهاى دیگرى هم در کنارش لازم است. احساسات و تشویقها و ایجاد شوق به قلهها لازم است. لذا ما باید قلههایى را داشته باشیم، تا همهى مردم به دامنهها برسند. پس، اگر مىخواهیم همهى مردم در قرآن اوج پیدا کنند، باید قله داشته باشیم. قله، یعنى همین شماهایى که امروز در اینجا بحمداللَّه بعضى تلاوت کردید و اکثراً تلاوت نکردید. من شما آقایان را که در اینجا تشریف دارید و تلاوت هم نکردید، مىشناسم و غالباً با تلاوتها و صداى شما آشنا هستم. بحمداللَّه در جامعهى ما، نعمت زیاد است. [۱]
[۱] . بیانات مقام معظم رهبری در پایان مراسم قرائت قاریان قرآن ۱۹/۰۱/۱۳۶۹
۵.۵. استفاده از ابزارهای تشویقی و تدوین آئیننامه امتیازات
در مراکز دولتی و ادارات و دانشگاهها، همه را به پیروی از تعالیم نورانی قرآن تشویق نمایید. کتاب خدا در میان مردم حضور واقعی بیابد و آموختن و تدبّر و تعمق در آن، برای همه به خصوص جوانان و نوجوانان، امری رایج و دائر گردد. در این مورد، مسئولیت علماء و آگاهان و نویسندگان و گویندگان و رسانههای عمومی، بسی مهم و خطیر است.[۱]
ترتیبی بدهید که بشود بچهها را از کوچکی در دبستان تشویق به حفظ قرآن کنند ـ البته مجبورشان نکنند ـ جایزه بدهند و مثلاً بگویند هر بچهای که در دورهی دبستان، این قدر از قرآن را حفظ بکند، این مقدار امتیاز خواهد گرفت؛ یا اگر کسی در دبیرستان، این مقدار قرآن را حفظ کند، به قدر این واحدها یا این درسها، نمره یا امتیاز مادی میدهیم. مسألهی حفظ را خیلی جدی بگیرید. متأسفانه ما و بچههایمان، حفظ قرآن نداریم. بگذارید یک خرده جلو برویم و در سطح کشور مسألهی حفظ قرآن را گسترش بدهیم؛ آنگاه حرفی نداریم که در موقع سربازی، حافظان قرآن را معاف کنیم. البته ما نباید این طور بگوییم که حافظان قرآن معاف است؛ چون مسألهی سربازی در اینجا، غیر از سربازی در مصر است. سربازی در اینجا، مثل قرآن خواندن است و جهاد فی سبیل الله است. جهاد فی سبیل الله با قرآن خواندن، عدلین هستند؛ اینها از هم جدا نیستند. بهتر است بگوییم اگر کسی حفظ قرآن بکند، من به او درجه میدهم.[۲]
[۱] . پیام مقام معظم رهبری به مناسبت اولین سالگرد ارتحال امام خمینی(ره) در تاریخ ۱۰/۰۳/۱۳۶۹
[۲] . بیانات مقام معظم رهبری در مراسم تودیع با قاریان قرآن: استاد شحات و استاد بسیونی ۰۱/۱۲/۱۳۶۹
۶.۵. فراهم کردن امکانات لازم
جوانهایی که در این جا تلاوت قرآن میکنند، استعدادهای بسیار درخشانی هستند که یقیناً اگر وسایل و امکانات پرورش این استعدادها به طور کامل فراهم شود و آن بالندگی لازم را پیدا کنند، کشور ما قلّه تلاوت قرآنی در دنیای اسلامی خواهد شد. صداها خوب، فراگیریها خوب، آمادگیها خوب ـ و این نعمت بزرگی است ـ منتها قدری بیشتر باید زمینه رشد و بالندگی این جوانها پیدا شود.[۱]
[۱] . بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با قاریان قرآن کریم در ماه مبارک رمضان در تاریخ ۲۵/۰۷/۱۳۸۳
۷.۵. تکریم چهرههای قرآنی؛ داشتن قله و توجه به اهمیت نخبگان
اگر بخواهید قرآن در خانهها، بین بچهها، بین بزرگها و بین زن و مرد رواج پیدا کند، بایستی قهرمانان قرآنی را احترام کنید … اگر بخواهیم همه مردم در سطح متوسط قرار بگیرند، باید تعدادی در سطح عالی و تعداد کمتری در سطح اعلا داشته باشیم. خاصیت بهترینها این است که متوسطین را با خودشان میکشند و به جلو میبرند. به همین دلیل است که قاری قرآن و خوشخوانان و حافظان و متبحّران در قرآن، باید روز به روز بیشتر و روز به روز بهتر شوند.[۱]
[۱] . بیانات مقام معظم رهبری در مراسم اختتامیه مسابقات قرآن کریم در تاریخ ۰۱/۰۹/۱۳۷۷
۸.۵. رتبهبندی قاریان
اینکه گفتیم «امروز قراء در سطح معینی که میرسند باید استاد شوند و از آن حد، پایینتر نباید باشند»، واقعاً مسألهای است که باید در انجامش همت کنید. باید چند نفر از قرای مسلّم و اساتید قرآن را انتخاب کنید و هشتاد معیار، صد معیار بگذارید، تا هر کس حداکثر معیار را داشت، گواهی شود که به آن حد معین رسیده است. کارتی هم به وی بدهند تا معلوم شود قاری ممتاز و استاد است. یک مرکز رسمی هم باشد، که به امورشان رسیدگی کند.[۱]
[۱] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار خصوصی با قاریان مشهدی ۲۴/۱۰/۱۳۷۵
۹.۵. طراحی ساز و کار توانمند سازی از طریق آموزش
خودرو بار آمدن، اتلاف منابع و اتلاف استعدادها را به دنبال دارد؛ وقتی انسان خودرو بیاید بالا، استفاده بهینه از استعدادش نمیشود.[۱]
ما در جامعه خودمان مبالغ زیادی از آموزش قرآن عقبافتادگی داریم. باید اینها را جبران کنیم. اگر جوان مسلمان با قرآن انس پیدا کند و فرصت تدبّر در قرآن را به خود بدهد، بسیاری از شبهات دشمنان بیاثر خواهد شد. البته همه دستگاههای فرهنگی کشور باید کمک کنند. باید مفاهیم قرآنی به وسیله خبرههای این کار دستهبندی شود و به تناسب در جای خود و در کتابهای درسی ـ چه در مدرسهها و چه در دانشگاهها ـ گنجانده شود. این ارتباط باید دائمی باشد.[۲]
[۱] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با قاریان قرآن کریم در ماه مبارک رمضان در تاریخ ۲۵/۰۷/۱۳۸۳
[۲] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با جمعی از حافظان و قاریان قرآن نونهال و نوجوان کشور در تاریخ ۲۸/۰۶/۱۳۸۰
۱۰.۵. برگزاری جلسات آموزشی و ترویجی قرآنی؛ به شیوه مکتبخانهای در مساجد
مکتبهاى قرآن، بچههاى چهارساله و پنجساله را قرآن درس مىداد. من خودم در سن پنجسالگى به مکتب رفتم و قرآن یاد گرفتم. امثال من، در همان مکتبى که ما مىرفتیم، زیاد بودند و اصلاً مکتبخانهها همینطور بود. این مکتبخانههایى که رژیم منحوس پهلوى، شجاعت و شهامت به خرج داد! و رعد و برق کرد و آنها را برچید، خانههایى براى تعلیم قرآن بودند. یک زن یا مردى مىنشست، بچههاى مردم را قرآن یاد مىداد، بعد این بچهها در جامعهیى مىافتادند که در آن، سواد و علم و فرهنگ، متعلق به عدهى خاصى بود؛ اما قرآن را بلد بودند. جامعهى اسلامى، اینطورى است. جایى که مسلمانان هستند، اینگونهاند.[۱]
ما باید قبول کنیم که ملت ما در نیم قرن پیش از انقلاب ـ که واقعاً مدت کمی نیست ـ روز به روز از قرآن فاصله گرفته و دور شده است. تا قبل از این نیم قرن، مردم ما ـ حتی آنهایی که سواد خواندن و نوشتن نداشتند ـ غالباً میتوانستند قرآن را از رو بخوانند. به همین جهت مکتبخانهها نعمت بزرگی بود. چقدر کسانی از افراد مسن نسل قبل را ما میشناختیم که سواد خواندن و نوشتن نداشتند، نمیتوانستند فارسی بخوانند و با آن که زبانشان فارسی بود، نمیتوانستند زبان خودشان را به صورت مکتوب بنویسند و بخوانند؛ اما میتوانستند کتاب خدا را بخوانند و قرآن را بفهمند. آن رژیم فاسد خبیث، یکی از بزرگترین ضربههایی که زد و ضررهایی که وارد کرد، همین بود که قرآن را به تدریج کنار گذاشت؛ تا آنجا که از میان جامعه ما قرآن بیرون رفت. لذا در مدارس ما، درس موسیقی میدادند؛ اما از آموزش قرآن خبری نبود! هر بچهای که به دبستان و دبیرستان میرفت، نت موسیقی را یاد میگرفت؛ اما متن قرآن کریم را نمیآموخت! بنابراین، ما را جدا کردند و از قرآن دور نگهداشتند.[۲]
[۱] . بیانات مقام معظم رهبری در پایان مراسم قرائت قاریان قرآن ۱۹/۰۱/۱۳۶۹
[۲] . بیانات مقام معظم رهبری در سالروز بعثت نبیاکرم(ص) در تاریخ ۰۴/۱۲/۱۳۶۸
۱.۱۱.۵. نوآوری و ابتکار در طراحی جدید سیستم آموزش زبان عربی
ما به نوع خاصی از آموزش عربی نیازمندیم. معارف اسلامی و معارف دنیا و آخرت ما در قرآن، نهجالبلاغه، صحیفه سجادیه و … قرار دارد. نسل ما چقدر وقت دارد اینها را یاد بگیرد؟ آیا باید دائماً بنشینیم و ترجمه کنیم؟ نه؛ ما باید عربی را چنان بیاموزیم که دانشآموزان ولو هیچ قاعدهای را هم ندانند، وقتی متن را میخوانند، معنایش را بفهمند و این کاملاً ممکن است. ما کسانی را داریم که وقتی شما آیه قرآن را میخوانید، معنایش را میفهمند؛ اما اگر از آنان بپرسید فاعل و مفعول جمله را تعیین کنید، اصلاً نمیتوانند. ولی معنا را میفهمند و برای شما ترجمه میکنند.[۱]
[۱] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با وزیر آموزش و پرورش و شورای تدوین کتب درسی در تاریخ ۲۷/۱۰/۱۳۷۹
۲.۱۱.۵. شیوه تعلیم در آموزش و پروش
خودرو بار آمدن، اتلاف منابع و اتلاف استعدادها را به دنبال دارد؛ وقتی انسان خودرو بیاید بالا، استفاده بهینه از استعدادش نمیشود.[۱]
باید تعلیم قرآن را در سه مقطع پیگیری کنید: مقطع روخوانی قرآنی، مقطع روانخوانی قرآن، مقطع فهم مفاهیم قرآن. در مقطع روخوانی قرآن، برای این که بچه، قرآن را یاد بگیرد، هیچ لزومی ندارد که شما داستانهای قرآن را ذکر کنید. این هیچ لزومی ندارد که شما داستانهای قرآن را ذکر کنید. این داستانها را بگذارید برای کتابهای تاریخ و دینی؛ دانشآموز در فراگیری روخوانی قرآن متمرکز شود. مقطع دوم، مقطع روانخوانی است؛ یعنی دانشآموز بتواند راحت قرآن بخواند. با این حساب، همه مردم ایران فرضاً در ده سال آینده، باید به همّت شما بتوانند راحت قرآن را بیغلط بخوانند. مقطع سوم، مقطع درک مفاهیم قرآنی است. مقطع دوم میتواند در دوره راهنمایی باشد، ولی مقطع سوم در دوره دبیرستان واقع شود؛ یا تقسیمبندیهای دیگری که ممکن است صورت گیرد. قبل از انقلاب در مشهد جلسات گوناگونی داشتم که از جمله، جلسه قرآن در مسجد کرامت بود. در آنجا گاهی اوقات برای جوانها واژههای قرآنی را شرح میدادم. یک آیه قرآن را میخواندم، میپرسیدم آیا معنای آن را میفهمید یا نه. مثلاً در خصوص آیه «و لنبلونّکم بشئ من الخوف و الجوع و نقص من الاموال و الأنفس و الثّمرات»[۲] میگفتم من فقط لنبلونکم را برای شما معنا میکنم ـ چون شما معنایش را نمیدانید ـ سایر واژهها را خودتان معنا کنید؛ چون بسیار ساده است. اگر ما بتوانیم کاری کنیم که دانشآموزان معنای کلمات پرتکرار قرآن را یاد بگیرند، چقدر به درک مفاهیم توسط آنها کمک شده است.[۳]
ما در جامعه خودمان مبالغ زیادی از آموزش قرآن عقبافتادگی داریم. باید اینها را جبران کنیم. اگر جوان مسلمان با قرآن انس پیدا کند و فرصت تدبّر در قرآن را به خود بدهد، بسیاری از شبهات دشمنان بیاثر خواهد شد. البته همه دستگاههای فرهنگی کشور باید کمک کنند. باید مفاهیم قرآنی به وسیله خبرههای این کار دستهبندی شود و به تناسب در جای خود و در کتابهای درسی ـ چه در مدرسهها و چه در دانشگاهها ـ گنجانده شود. این ارتباط باید دائمی باشد.[۴]
[۱] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با قاریان قرآن کریم در ماه مبارک رمضان در تاریخ ۲۵/۷/۱۳۸۳
[۲] . بقره/ ۱۵۵
[۳] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با وزیر آموزش و پرورش و شورای تدوین کتابهای درسی ۲۷/۱۰/۱۳۷۹
[۴] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با جمعی از حافظان و قاریان قرآن نونهال و نوجوان کشور در تاریخ ۲۸/۶/۱۳۸۰
۳.۱۱.۵. اهمیت ویژه برای درس قرآن در مدارس
برای درس قرآن اهمیت قائل شوید تا این نوجوان، چه دختر و چه پسر، به قرآن گرایش پیدا کند. به خصوص در سن کودکی باید قرآن را حفظ کند و قرآن در سینهها باشد تا در دلها نفوذ کند و در محیط جامعه تحقق پیدا کند.[۱]
حفظ قرآن را جدی بگیرید، البته جوانها و نوجوانها که توی مدرسه هستند و دبستان و اینها، اول باید روی آنها اجرا بشود. بعد نوجوانهایی که چهارده و پانزده ساله هستند. بعد جوانترها و آنهایی که تا سی ـ چهل سال سنّشان هست مأیوس نشوند.[۲]
[۱] . بیانات رهبر فرزانه انقلاب در تاریخ ۲۳/۱۰/۱۳۷۲
[۲] . بیانات رهبر فرزانه انقلاب در تاریخ ۰۴/۱۲/۱۳۷۲
۴.۱۱.۵. استفاده از ابزارهای تشویقی برای تعلیم و حفظ قرآن در مهدکودکها و مدارس
بچهها همه قرآن را یاد بگیرند.[۱]
آن چیزهایی که مفید است، آن چیزهایی که ما را به فهم مفاهیم قرآن نزدیک میکند، آنها را به این بچهها یاد بدهید تا مثل نقشی که در سنگ میماند، در ذهن اینها بماند تا آخر عمرشان، و مایه برکت بشود.[۲]
جلسه بگذارید و ترتبیبی بدهید که بشود بچهها را از کوچکی در دبستان تشویق به حفظ قرآن کنند ـ البته مجبورشان نکنند ـ جایزه بدهند و مثلاً بگویند هر بچهای که در دورهی دبستان، این قدر از قرآن را حفظ بکند، این مقدار امتیاز خواهد گرفت؛ یا اگر کسی در دبیرستان، این مقدار قرآن را حفظ کند، به قدر این واحدها یا این درسها، نمره یا امتیاز مادی میدهیم. مسألهی حفظ را خیلی جدی بگیرید. متأسفانه ما و بچههایمان، حفظ قرآن نداریم. بگذارید یک خرده جلو برویم و در سطح کشور مسألهی حفظ قرآن را گسترش بدهیم؛ …[۳]
[۱] . بیانات رهبر فرزانه انقلاب در تاریخ ۰۸/۱۱/۱۳۷۳
[۲] . بیانات رهبر فرزانه انقلاب در تاریخ ۱۴/۱۰/۱۳۷۳
[۳] . بیانات مقام معظم رهبری در مراسم تودیع با قاریان قرآن: استاد شحات و استاد بسیونی ۰۱/۱۲/۱۳۶۹
۵.۱۱.۵. نوآوری و ابتکار در طراحی و فرهنگسازی
چه قدر خوب است که سرگرمی جوانان و نوجوانان و کودکان ما، انس با قرآن و آیات الهی قرآن و آموختن قرآن باشد.[۱]
به خصوص در سنین کودکی، حفظ، حفظ، حفظ قرآن. باید قرآن را حفظ کنید. باید قرآن در سینهها باشد، تا در دلها نفوذ کند. تا در جامعه تحقق پیدا کند.[۲]
[۱] . بیانات مقام معظم رهبری در جمع قاریان قرآن در حسینیه امام خمینی(ره) در تاریخ ۱۸/۱۱/۱۳۷۳
[۲] . بیانات مقام معظم رهبری در پایان مراسم قرائت قرآن در تاریخ ۱۷/۱۲/۱۳۷۱
۱.۱۲.۵. پرداختن به آموزش علوم قرآنی
الف. پرداختن به آموزش قرائت و حفظ قرآن
نپرداختن به حفظ قرآن در حال حاضر، واقعاً نقیصهای در حوزههای ما به شمار میآید. در بعضی از حوزههای اهل سنت ـ همانطور که مسبوق است ـ از بدو ورود حفظ قرآن جزو شرایط است. در دیگر حوزهها نیز اگر شرایط، حفظ قرآن نباشد، ولی بدان تشویق میشوند. غالب عالمان اهل سنت با قرآن انس زیادتری دارند؛ در حالی که ما در حوزههای خودمان، شاهد طلبههایی هستیم که مقداری هم درس خواندهاند، لیکن هنوز بر همین قرائت رایج قرآن که ما با آن انس داریم، تسلط ندارند. یعنی هنوز در تلاوتشان اشکالاتی وجود دارد، چه رسد به این که قرائت دیگری را نیز بدانند. علتش عدم آموزش قرائت قرآن در حوزه است. در گذشته، قرآنخوانی در مکتبخانهها تأمین میشد لذا هر کسی وارد میدان علم میشد، قرآن را یاد گرفته بود. بعد که مکتبخانهها برچیده شد، در مدارس جدید هم قرآنخوانی به آن شکل شروع نشد و این خلأ همچنان باقی مانده است. حالا اگر کسی شانس داشته باشد و پدر یا مادری عاشق و مأنوس به قرآن کنار دستش بودند، دورهی قرآنی را یاد میگیرد، در غیر این صورت اگر کسی این موقعیت را نداشته باشد و وارد حوزه شود، حوزه به او قرآن نخواهد داد و ظواهر و متن و آموزشهای ابتدایی قرآن را فرا نخواهد گرفت. هر چند معارف و فقهی را که میخواند، بالاخره فقه قرآن و محصول قرآن است؛ اما متن قرآن و خواندن آن در برنامهها نیست.[۱]
ب. پرداختن به آموزش علوم قرآنی و آشنایی با تفسیر علمی
علوم قرآنی و آشنایی با تفسیر علمی قرآن برای عالم دین از ضروریات است و اگر از این امتیاز برخوردار باشد، خیلی از مشکلات و گرههای فکری برطرف خواهد شد؛ چون قرآن خیلی پرمغز و جامع است. ما بارها این موضوع را تکرار میکنیم، اما در عمل از این جامعیت و از این عمق، استفادهی درستی نمیکنیم. این قدر مفاهیم مورد سؤال در یک اشارهی قرآنی بیان شده است که اگر کسی متوجه باشد، میتواند با بهترین و رساترین بیان، به یک استفهام پاسخ دهد و گرههای ذهنی را باز کند؛ اما بر اثر انس نداشتن و ناآشنایی با قرآن، در بین خیلی از علمای ما این خلأ وجود دارد.[۲]
[۱] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با مدرسان و مسئولان دبیرستان علوم و معارف اسلامی شهید مطهری در تاریخ ۲۷/۱۲/۱۳۶۸
[۲] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار دسته جمعی عمومی روزهای دوشنبه ۱۱/۰۴/۱۳۸۰
۲.۱۲.۵. ایجاد رشته علم، شناسایی، فهم و انس با قرآن
مطلب چهارم این است که در عین حالی که فقاهت اساس امر است، نباید از دیگر علوم اسلامی در حوزهها غفلت بشود. مثلاً میبایست علم قرآن، شناسایی قرآن، فهم قرآن و انس با قرآن به عنوان یک علم و یک رشته در حوزهها وجود داشته باشد. طلاب ما باید قرآن و یا لااقل بخشی از قرآن را حفظ کنند، یا حداقل با آن مأنوس باشند. چقدر مفاهیم اسلامی در قرآن هست که اگر ما بخواهیم در فقه بحث کنیم، به فکر آنها نمیافتیم. این انزوای قرآن در حوزههای علمیه و عدم انس ما با قرآن، برای ما خیلی مشکلات درست کرده است و بعد از این هم خواهد کرد و به ما تنگنظری خواهد داد.[۱]
[۱] . بیانات رهبر فرزانه انقلاب در آغاز درس خارج فقه در تاریخ ۳۱/۰۶/۱۳۷۰
۳.۱۲.۵. تدوین ترجمههای خوب از قرآن
قرآن باید خوب ترجمه شود، ما تا امروز، ترجمه خوب کم داشتیم و از این جهت فقیریم. بعضی از ترجمههایی که در دسترس است، بهتر است که اصلاً نباشد؛ زیرا مورد اعتماد نیست! البته، بعضی بهتر است و بعضی هم نسبتاً خوب. باید قرآن با ترجمههای متعدد منتشر شود. اگر ما ۱۰ ترجمه خوب قرآن هم داشته باشیم، زیاد نیست؛ زیرا هر کسی با مذاق و سبک فکر و سطح معلومات خود، از یکی از آنها خواهد توانست استفاده کند. بنابراین ، تعدد و تکرار اشکالی ندارد؛ منتها ترجمه باید صحیح باشد و اهل فن آن را ببینند. مردم، این ترجمهی صحیح را با متن قرآن بخوانند و به خصوص قاریان که قرآن را با صدای خوش تلاوت میکنند، آن قسمتی را که میخوانند، حتماً ترجمهاش را بفهمند و بدانند که بدون دانستن ترجمهی قرآن، قادر به تلاوت خوب نخواهند بود.[۱]
[۱] . بیانات مقام معظم رهبری در سالروز بعثت نبیاکرم(ص) در تاریخ۴/۱۲/۱۳۶۸
۴.۱۲.۵. تدوین تفسیرهای کوتاه و گویا
یکی از قدمهای اولیه این است که کاری کنیم تا مردم ما با قرآن آشنا شوند. البته در این زمینه کارهای زیادی شده و ترجمههای خوبی ارائه شده است. لیکن اولاً باید فرهنگ رجوع به ترجمه را باب کنیم؛ ثانیاً در جاهایی ترجمه کافی نیست و تفسیری در سطح دانشجو، استاد، دانشمند و در سطح عامه مردم لازم است تا سطوح مختلف مردم بتوانند از قرآن استفاده کنند. چنین نوع تفاسیری را در حال حاضر نداریم.[۱]
[۱] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با قرآنپژوهان حوزه علمیه قم
۵.۱۲.۵. جهتدهی فعالیتهای تحقیقاتی، پژوهشی و علمی در جهت نیاز واقعی آشنایی مردم با قرآن
میخواهم این را عرض کنم که ما درباره قرآن این را لازم داریم که به مسائلی فراتر از مسائل قرآنی و نکاتی که گفتید، توجه داشته باشیم. نگاه ما باید به این سمت باشد که برای آشنا کردن دل و ذهن مردم خودمان با قرآن کاری انجام دهیم. این علومی که اشاره شد و این کارهای تحقیقاتی، پژوهشی و علمی که در سطح بسیار راقی در کشور انجام میگیرد و چند برابر هم انجام میگیرد، باید برای مردم باشد. اگر جهت تحقیقات و کارهای مردم نباشند، مثل سدی است که پر از آب میکنیم و برایش کانال آبیاری قرار نمیدهیم. خوب! این سد فراهم شده است، اما مردم بهرهای نمیبرند و مزرعه کسی از آن آبیاری نمیشود. اگر تحقیقات برای آشنایی مردم نباشد، این طوری خواهد شد که مردم بهره از قرآن نمیبرند. باید هدفمان این باشد که قرآن با دل مردم مواجه و روبرو شود[۱].
[۱] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با قرآنپژوهان حوزه علمیه قم
۶.۱۲.۵. پاسخ دادن به شبهات قرآنی موجود در ذهن مردم
مسئله دیگر، مسئله معضلات قرآنی است. بعضی از مفاهیم قرآنی واقعاً برای خیلیها جزء معضلات ذهنی است. البته اطلاع دارم در برخی از همین دستگاههایی که آقایان حضور دارند و نیز مؤسسات قرآنی که هست، ایستگاههای رایانهای دارند و به سؤالها جواب میدهند. این خوب است. در رادیو هم دیدم بعضیها سؤال میکنند … اینها خوب است. منتها ابعاد و گسترهاش خیلی کمتر از آن چیزی است که باید باشد. باید یک گستره وسیع و عمق علمی مناسب مفاهیم قرآنی را بحث کنید.[۱]
[۱] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با قرآنپژوهان حوزه علمیه قم
۷.۱۲.۵. دقت در تبیین و تفسیر آیات قرآن
شما گفتید: تفسیر قرآن و نهجالبلاغه در دانشگاه تدریس میشود. از این مطلب واقعاً دلم لرزید. این را حقیقتاً میگویم. این که میبینید جوانها علاقه به تفسیر قرآن دارند به خاطر این است که نقاط ضعف در دروس معارفی که داده میشود، به نظرشان میرسد؛ میگویند: خوب! قرآن دیگر آن سطح عالی است و مشکلی ندارد، پس سراغ خود قرآن برویم. وقتی سراغ خود قرآن میروند، مفسّر و مترجم ما قرآن را آن چنان تبیین میکند که او را به طور کلی مأیوس میکند. مثل اوایل انقلاب که بعضیها، به اسلام و تفکر اسلامی از بس شوق داشتند، گفتند: مرکزش کجاست؟ گفتند: حوزه. بلند شویم برویم حوزه. بعضیها به حوزه آمدند، بیدین برگشتند! البته الحمدلله بعضی هم به مقامات عالی و خوبی رسیدند.[۱]
[۱] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با قرآنپژوهان حوزه علمیه قم
۸.۱۲.۵. دستهبندی مفاهیم کاربردی و آیات استراتژیک قرآن
شما به مسئله قرآن و دل مردم و ذهن مردم و اعتقاد مردم، یک نگاه بلندمدت بکنید. ببینید اگر ما بخواهیم کاری کنیم که تا بیست سال دیگر جوانها و کودکها و نوجوانهایی که رو به رشدند، دلهایشان با قرآن آشنا بشود، راه آن چیست؟ اولاً مفاهیم قرآنی را درک کنند، ثانیاً اعتقاد و گرایش و شوق به قرآن در وجود آنها پیدا شود. ممکن است این کار راه ویژهای داشته باشد. چیزی غیر از رسیدگی به برخی از مباحث علمی را لازم داشته باشد. ضمن این که مباحث علمی هم لازم است و باید حتماً دنبال شود، اما وقتی اولویتبندی میکنید، شاید آن کار اولویت بالاتری پیدا کند.
در همین زمینه، بحث حک کردن برخی از مفاهیم قرآنی به صورت خودِ آیه در ذهنها مطرح میشود؛ مثلاً «لها ما کسبت و علیها مااکتسبت»، یا «کل نفس بما کسبت رهینه»، یا «انما اموالکم و اولادکم فتنه». اگر مفاهیم قرآن به این شکل در ذهنها حک شود، کاربردی هم میشود. فرض بفرمائید خیلی از مردم ما در جاهایی به این نکته تمسک میکند که «دروغ مصلحتآمیز به از راست فتنهانگیز» است؛ کأنه آیه قرآن نازل شده است. یا مثلاً«همنشین تو از تو به باید». لازم است که ما مثلاً دو هزار یا پنج هزار مفهوم قرآنی را که میتواند سرمشق زندگی و سرمشق ذهن مردم باشد و آنها را به استنتاجی برساند، جدا کنیم تا برای آنها کاربردی شود.[۱]
اگر چه همهی آیات کریمهی قرآن نور است، اما امروز جوانان به بخشی از آیات قرآن خیلی احتیاج دارند و آن، چیزهایی است که عزت اسلام و عزت جامعهی اسلامی و توحید عملی جوامع اسلامی در آنهاست. جوانان ما در همه جای دنیای اسلام بایستی این گونه آیات را روان و حفظ باشند و از آنها درس بگیرند. حتی من یک وقت به این ائمهی جماعتی که در بعضی از کشورهای عربی و اسلامی، آیاتی را در قرائت نماز انتخاب میکنند، گفتم آیاتی را انتخاب بکنید که میتواند در سرنوشت ملتهای اسلامی به طور ویژه اثر بگذارد. البته مردم باید همهی آیات الهی را یاد بگیرند و یاد هم میگیرند، لیکن بعضی از مفاهیم قرآنی وجود دارد که دست استعمار سعی کرده است ماها را از آنها دور نگه بدارد. ما را از جهاد دور نگه داشتند. ما را از این که کفار نباید بر مسلمین مسلط باشند، دور نگه داشتند. ما را از آیاتی که وحدت مسلمین در آنها هست، دور نگه داشتند. همین آیاتی که الان تلاوت شد ـ «و ما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن الله»[۲] ـ و آیاتی که معنایش حاکمیت عملی اسلام بر زندگی جوامع است، بایستی همهی مردم آنها را یاد بگیرند.[۳]
[۱] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با طلاب و علمای حوزهی علوم قرآنی ۱۷/۱۲/۱۳۸۳
[۲] . نساء/ ۶۴
[۳] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با قاریان قرآن: محمود طبلاوی، ابوالعینین شعیشع ۱۶/۰۳/۱۳۷۰
۱۳.۵. اهتمام جهت پیگیری مطالبات رهبری در رسانهها
از قرآن درجه یک در صدا و سیمای جمهوری اسلامی، هیچ پایینتر نیایند. چون این قرآن در اطراف دنیا شنیده میشود[۱].
در رادیو قرآن، باید تلاوتهای خوب، عالی و بیعیب گذاشته شود[۲].
[۱] . بیانات رهبر فرزانه انقلاب در تاریخ ۲۴/۱۰/۱۳۷۵
[۲] . بیانات رهبر فرزانه انقلاب در تاریخ ۱۰/۱۰/۱۳۷۶
۱۴.۵. اهتمام جهت پیگیری مطالبات رهبری در ستاد کل نیروهای مسلح
ترتیبی بدهید که بشود بچهها را از کوچکی در دبستان تشویق به حفظ قرآن کنند ـ البته مجبورشان نکنند ـ جایزه بدهند و مثلاً بگویند هر بچهای که در دورهی دبستان، این قدر از قرآن را حفظ بکند، این مقدار امتیاز خواهد گرفت؛ یا اگر کسی در دبیرستان، این مقدار قرآن را حفظ کند، به قدر این واحدها یا این درسها، نمره یا امتیاز مادی میدهیم. مسألهی حفظ را خیلی جدی بگیرید. متأسفانه ما و بچههایمان، حفظ قرآن نداریم. بگذارید یک خرده جلو برویم و در سطح کشور مسألهی حفظ قرآن را گسترش بدهیم؛ آنگاه حرفی نداریم که در موقع سربازی، حافظان قرآن را معاف کنیم. البته ما نباید این طور بگوییم که حافظان قرآن معاف است؛ چون مسألهی سربازی در اینجا، غیر از سربازی در مصر است. سربازی در اینجا، مثل قرآن خواندن است و جهاد فی سبیل الله است. جهاد فی سبیل الله با قرآن خواندن، عدلین هستند؛ اینها از هم جدا نیستند. بهتر است بگوییم اگر کسی حفظ قرآن بکند، من به او درجه میدهم.[۱]
[۱] . بیانات در مراسم تودیع با قاریان قرآن: استاد شحات و استاد بسیونی ۰۱/۱۲/۱۳۶۹
منبع: رجبی
سلام مرسی به خاطر مطالب خوبتون
سلام دوست خوب تشکر از لطف شما
سلام.واقعا وبسایت خوبی دارید
سلام
تشکر از شما
سلام.واقعا وبسایت خوبی دارید
سلام تشکر از شما