۱.۳. مقدمه
قرآن مثل باران است، اگر دل شما سرزمین مستعدی باشد، نفوذ میکند. خودتان را آماده کنید. دلتان را در مقابل بارش قرآن قرار دهید، قرآن تا اعماق دل شما نفوذ میکند؛ خودش مفاهیم خود را برای شما روشن میکند. به شرطی که با قرآن انس پیدا کنید.[۱]
[۱] . بیانات رهبر فرزانه انقلاب در تاریخ ۲۴/۰۹/۱۳۷۵
۲.۳. شنیدن آیات
اگر بخواهیم یک ملت شصت میلیونی با قرآن به معنای واقعی کلمه آشنا بشود، مقدماتش همینهاست. اول باید قرآن را بشناسد. اول باید بتواند لای قرآن را باز کند. بتواند کلمات قرآن را با گوش خود مأنوس کند.[۱]
اصلاً بهتر این است که همه مردم ما انسشان با قرآن به گونهای باشد که آیات قرآن به گوششان آشنا باشد؛ وقتی آیهای را میخوانند، صدر و ذیل و قبل و بعد آیه برایشان آشنا باشد.[۲]
[۱] بیانات رهبر فرزانه انقلاب در تاریخ ۲۴/۰۹/۱۳۷۵
[۲] . سخنرانی مقام معظم رهبری در پایان مراسم قرائت قاریان قرآن، در ماه مبارک رمضان در تاریخ ۲۷/۱۲/۱۳۷۰
۳.۳. اهتمام جهت آموختن قرآن
یعنی شما جوان مسلمان، مرد و زن مسلمان، کودکان مسلمان باید با قرآن انس پیدا کنید. قرآن را به معنای حقیقیِ مخاطب قرار گرفتنِ در مقابل خدا، بخوانید و در آن تدبّر کنید و از آن بیاموزید. مرحله بعدش هم عمل است؛ اما من مرحله قبل از عمل را عرض میکنم: آموختن قرآن، فهم معارف قرآن، تدبّر در آیات قرآن و کلمات قرآنی.[۱]
[۱] . بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با قاریان قرآن در تاریخ ۲۲/۰۶/۱۳۸۶
۴.۳. تلاوت، فهمیدن ترجمه و تدبّر در مفاهیم
سعی کنید در روز مقداری قرآن تلاوت کنید. هیچ روزی بر شما نگذرد که مقداری قرآن ـ ولو چند آیه ـ با تدبّر تلاوت نکنید.[۱]
قرآن را بایستی از خودمان جدا نکنیم. دائم باید با قرآن مرتبط و مأنوس باشیم. حالا در روایت دارد که هر روز لااقل پنجاه آیه قرآن بخوانید. این، یکی از معیارهاست. اگر نتوانستید، روزی ده آیه قرآن بخوانید؛ نگویید سوره حمد را میخوانم و این چند آیه سوره حمد با چند آیه سوره قل هو الله ـ یک رکعت ـ میشود همان ده آیهای که فلانی میگوید. نه، غیر از آن قرآنی که در نماز میخوانید ـ چه نماز نافله، چه نماز فریضه ـ قرآن را باز کنید، بنشینید، با حضور قلب، ده آیه، بیست آیه، پنجاه آیه، صد آیه بخوانید. قرآن را برای تدبّر کردن و فهمیدن و استفاده کردن بخوانید.[۲]
دوستان سعی کنند در همه اوقات ـ به خصوص در ماه رمضان ـ تلاوت قرآن را از یاد نبرند. قرآن نباید از زندگیتان حذف شود. تلاوت قرآن را حتماً داشته باشید؛ هر چه ممکن است. تلاوت قرآن هم با تأمل و تدبّر اثر میبخشد. تلاوت عجلهیی که همینطور انسان بخواند و برود و معانی را هم نفهمد و یا درست نفهمد، مطلوب از تلاوت قرآن نیست؛ نه اینکه بیفایده باشد ـ بالاخره انسان همین که توجه دارد این کلام خداست، نفس این یک تعلق و یک رشته ارتباطی است و خود همین هم مغتنم است و نباید کسی را از اینطور قرآن خواندن منع کرد لیکن تلاوت قرآنی که مطلوب و مرغوب و مأموربه است، نیست. تلاوت قرآنی مطلوب است که انسان با تدبّر بخواند و کلمات الهی را بفهمد، که به نظر ما میشود فهمید. اگر انسان لغت عربی را بلد باشد و آنچه را هم که بلد نیست، به ترجمه مراجعه کند و در همان تدبّر کند؛ دو بار، سه بار، پنج بار که بخواند، انسان فهم و انشراح ذهنی نسبت به مضمون آیه پیدا میکند که با بیان دیگری حاصل نمیشود؛ بیشتر با تدبّر حاصل میشود؛ این را تجربه کنید. لذا انسان بار اول وقتی مثلاً ده آیه مرتبط به هم را میخواند، یک احساس و یک انتباه دارد؛ بار دوم، پنجم، دهم که همین را با توجه میخواند، انتباه دیگری دارد؛ یعنی انسان انشراح ذهن پیدا میکند. هر چه انسان بیشتر انس و غور پیدا کند، بیشتر میفهمد، و ما به این احتیاج داریم.[۳]
انس با قرآن، یعنی قرآن را خواندن و باز خواندن و در مفاهیم قرآنی تدبّر کردن و آنها را فهمیدن. فارسی زبانها میتوانند از ترجمه قرآن استفاده کنند و کلمات قرآنی را به طور تقریب بفهمند و مضامین آیات قرآن را دریابند و در آنها فکر و تأمل کنند.[۴]
همین که قرآن را در جیبمان بگذاریم، کافی است؟ این که در هنگام سفر، از زیر قرآن رد بشویم، کافی است؟ این که ما در جلسهی تلاوت قرآن شرکت کنیم، کافی است؟ این که حتی قرآن را با صدای خوش تلاوت کنیم، یا آن تلاوت را بشنویم و از آن لذت ببریم، کافی است؟ نه. یک چیز دیگری لازم دارد. آن چیست؟ آن تدبّر در قرآن است. باید در قرآن، تدبّر کرد. خود قرآن در موارد متعدد از ما میخواهد که ما تدبّر کنیم.[۵]
پرداختن به معنا در کنار الفاظ آن، انس با قرآن را بیشتر میکند … وقتی از این طریق معنای قرآن را فهمیدید، میتوانید تدبّر کنید و روی کلمات قرآن بیندیشید. و با همین فکر، یک دنیا معرفت نصیبتان میشود. اگر در همین زندگی دنیا با قرآن مأنوس و محشور باشید، در قیامت هم با قرآن محشور خواهید شد.[۶]
انس با قرآن، باید به این صورت باشد که در کلمات قرآن تعمق کنید و بکوشید مفاهیم قرآن را دریابید. سعی کنید در درجه اول عبارات قرآن را بفهمید؛ چون زبانی غیر از زبان شماست.[۷]
نقص دیگری هم که باید آن را برطرف کرد، این است که ما معنای کلمات قرآن را نمیفهمیم و این، اشکال کار ما فارس زبانهاست. همه غیر عربها در دنیا، این مشکل را دارند که معنای آیات قرآن را نمیفهمند. بنده عرض میکنم؛ باید ترجمه قرآن آنقدر رواج پیدا کند که تا وقتی آیهای تلاوت شد، معنای آن هم فهمیده شود. این، کلید است. این، در اول است. اگر این در را باز کردیم، بقیه درهای استفاضه و استفاده از قرآن باز خواهد شد. شما اگر معنای آیهای را ندانید، نمیتوانید در آیهای که بناست تلاوت کنید، تدبّر داشته باشید؛ نکاتش را متوجه شوید و ظرایف آن را به دست آورید[۸].
من همینجا این را عرض بکنم و تذکر بدهم، که اگر ما معتقدیم ـ که معتقدیم ـ که عمل به قرآن، اساس و محور احیاء قرآن است و مسئله به تلاوت و خواندن و اینها ختم نمیشود ـ که به آن اعتقاد داریم؛ معتقدیم باید به قرآن عمل کنیم، باید جامعهمان را قرآنی کنیم، باید فکرمان را قرآنی کنیم، باید عملمان را قرآنی کنیم، باید قرآن را باور کنیم؛ و وعده قرآن را وعده صدق و حق بدانیم، همینطور که خود قرآن میفرماید: «و تمّت کلمه ربّک صدقاً و عدلاً لا مبدّل لکلماته»؛ همچنانی که باید تعاملمان با شخص خودمان، با افراد خانوادهمان، با افراد محیط کارمان، با افراد اجتماعمان، با مسلمین کشورهای دیگر، با قدرتها، با ملتها و همه اینها باید نَفَس و روح قرآنی تنظیم بشود؛ اینها همهاش درست است و به آن اعتقاد داریم؛ احیاء قرآن، عمل به قرآن و گرامیداشت قرآن این است؛ اینها درست ـ اما اینها معنایش این نیست که ما تلاوت قرآن را دستکم بگیریم. من میخواهم به شما «قرآنی»ها ـ که اهل تلاوت، اهل تجوید و اهل لحن و آهنگ و صوت و خواندن قرآنید ـ این را تأکید کنم، گاهی شنیده میشود که بعضی میگویند آقا به قرآن باید عمل کرد؛ خوب، این حرف درستی است؛ اما مقصودشان این است که تلاوت قرآن و آرایههای قرآنی را دست کم بگیرند! من با این مخالفم. تلاوت قرآن هم جزوِ یک مجموعه و منظومهای است که اینها همه به هم متصل است؛ این هم بایستی مورد توجه قرار بگیرد و گرامی داشته شود. هم باید تلاوت کنید و هم باید معانی قرآن را بفهمید؛ اگر معنای قرآن را فهمیدید، میتوانید بهتر تلاوت کنید. الان قراء حالا را با قراء بیست سال قبلمان مقایسه کنیم، که این حرکت قرآنی در کشور ما تازه و آرامآرام شروع شده بود؛ بعضیها خوب هم میخواندند، صداها خوب بود و شیوههای قراء معروف را هم یاد گرفته بودند و میخواندند؛ اما دلنشین نبود؛ چرا؟ چون از معانی و مفاهیم آیات هیچ سر در نمیآوردند؛ این معلوم بود. اما امروز آن طور نیست؛ امروز جوانهای ما این آیاتی را که میخوانند، خودِ کیفیتِ خواندنشان، حکایت از این میکند که اینها معنای آیه را میفهمند و به مفهوم آیه توجه دارند.[۹]
من بارها گفتهام، باز هم مىگویم: ما تلاوت برجستهى قرآن را در این کشور دنبال مىکنیم، براى اینکه اُنس با قرآن و تلاوت قرآن در بین مردم عمومیت پیدا کند. عزیزان من! باید با قرآن اُنس پیدا کنید. زبان ما، زبان قرآن نیست؛ مىتوانیم به ترجمهى قرآن مراجعه کنیم؛ اما عمقیابى مضامین قرآنى فقط با مراجعهى به ترجمه نمىشود؛ کما اینکه با خواندن متن قرآن هم براى کسانى که مىفهمند، همیشه به دست نمىآید؛ با تدبّر به دست مىآید؛ با عمقیابى به دست مىآید.[۱۰]
با توجه به خدا و تقرب به خدا، با توسل به دامان قدس الهى و ذیل عنایت الهى میتوان خیلى کارهاى دشوار را انجام داد. شماها جوانید. شما با ما فرق دارید؛ این را به شما بگویم. شما خیلى از این جهت جلوتر از ما هستید. دلهاى شما پاک، نورانى، بىتعلق، بىآلایش، مثل یک آئینهى روشن، بلافاصله نور را منعکس میکند؛ آلوده نشدهاید؛ این را قدر بدانید. با خداى متعال رابطه برقرار کنید. با نماز، با نافله، با تلاوت قرآن، با دعا، با صحیفهى سجادیه. این صحیفهى سجادیه پر از معارف دینى است. با این کار بنیهى دینى و انقلابى خودتان را هم محکم میکنید. جوان ما اگر بنیهى دینىاش مستحکم باشد، خیلى از این کسانى که در همین شهر شیراز شما و در استان فارس و سراسر کشور ـ اینجا هم من خبرهایش را دارم ـ مشغول تلاشند براى منحرف کردن ذهنها به سمتهاى گوناگون، وقتى دیدند جوان ما محکم است، میکشند کنار. امروز در همین شهر شما و در جاهاى دیگر که حالا نمیخواهم زیاد قضیه را باز کنم، شاید خود شماها خیلى خوب میدانید؛ از عرفانهاى مادى پوچ بىمحتوا گرفته تا ادیان منسوخ، تا سازمانهائى که اسمش دین است، باطنش سازمان سیاسى است، مشغول تلاشند، مشغول کشمکشند براى اینکه از این مجموعهى انبوه نیروى اسلامى هر چه میتوانند، بکنند؛ کم کنند. جوان ما وقتى بنیهى فکرى و اعتقادىاش محکم بود، او هم میفهمد که دیگر نباید دنبال جوان ما بیاید. این استحکام بنیهى اعتقادى با همین توجهها، با همین تضرع، توسل به پروردگار، در همین دعاهاى صحیفه سجادیه به دست مىآید. این دعاها فقط یارب یارب گفتن نیست، لبریز از معارف اسلامى است که اعتقاد انسان را عمیق میکند. تلاوت قرآن هم همینطور، خود نماز هم همینطور. به هر حال، این توصیهى من است به همهى شما جوانان.[۱۱]
[۱] . بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با رئیس جمهور و هیأت وزیران ۰۲/۰۶/۱۳۷۶
[۲] . بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با قاریان قرآن در تاریخ ۲۲/۰۶/۱۳۸۶
[۳] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای هیئت دولت در تاریخ ۱۷/۰۷/۱۳۸۴
[۴] . بیانات مقام معظم رهبری در خطبههای نماز جمعه دانشگاه تهران در تاریخ ۱۰/۰۱/۱۳۶۹
[۵] . بیانات مقام معظم رهبری در مراسم اختتامیه مسابقات قرائت قرآن ۱۴/۱۰/۱۳۷۳
[۶] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با فرزندان شهید حافظ قرآن در تاریخ ۱۴/۰۴/۱۳۷۴
[۷] . بیانات در دیدار با دانش آموزان تیز هوش شرکت کننده در مسابقات قرآن در تاریخ ۰۶/۰۲/۱۳۷۴
[۸] . بیانات در دیدار با قاریان قرآن در تاریخ ۱۶/۰۳/۱۳۷۰
[۹] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با قاریان شرکتکننده در بیست و سومین مسابقات بینالمللی قرآن در تاریخ ۰۴/۰۷/۱۳۸۵
[۱۰] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با قاریان قرآن کریم ۱۴/۰۷/۱۳۸۴
[۱۱] دیدار مقام معظم رهبری با اساتید و دانشجویان دانشگاههاى شیراز ۱۴/۰۲/۱۳۸۷
۵.۳. حفظ قرآن
پس اول باید خوب بخوانید، تلاوت را خوب، صحیح و جامع بخوانید؛ دوم، معانی و مفاهیم قرآنی را بفهمید، و سوم، قرآن را حفظ کنید. حفظ قرآن خیلی مهم است. شما جوانها به این احتیاج دارید و میتوانید. وقتی شما حافظ قرآن هستید، این تکرار آیات قرآنی و انس دائمی با قرآن، به شما فرصت میدهد که در قرآن تدبّر کنید. «تدبّر در قرآن» با همینطور خواندن و رد شدن به دست نمیآید؛ با یک بار و دوبار خواندن هم حاصل نمیشود؛ با تکرار و انس با آیهای از قرآن، امکان تدبّر در آن به دست میآید. و چه قدر لطایف در قرآن کریم هست که اینها را جز با تدبّر نمیتوان فهمید. بنابراین حفظ و فهم معانی قرآن و تلاوت آن لازم است.[۱]
حفظ قرآن را جدی بگیرید، البته جوانها و نوجوانها که توی مدرسه هستند و دبستان و اینها، اول باید روی آنها اجرا بشود. بعد نوجوانهایی که چهارده و پانزده ساله هستند. بعد جوانترها و آنهایی که تا سی ـ چهل سال سنّشان هست مأیوس نشوند.[۲]
[۱] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با قاریان شرکتکننده در بیست و سومین مسابقات بینالمللی قرآن در تاریخ ۰۴/۰۷/۱۳۸۵
[۲] . بیانات رهبر فرزانه انقلاب در تاریخ ۰۴/۱۲/۱۳۷۲
۶.۳. مطالعه تفسیر
تمسک به قرآن، فقط تلاوت قرآن نیست؛ قرآن باید در عمل و زندگی و رفتار و منش ما و حرکت عمومی امت اسلام تجسم پیدا کند. انس با قرآن، تلاوت قرآن و حفظ قرآن لازم است؛ اما هدف نهایی، تمسک به قرآن است؛ آن هم در متن زندگی. قرآن را همیشه و هر روز بخوانید ـ ولو کم ـ با توجه به معنا بخوانید و در مفاهیم قرآنی تدبّر و تفکر کنید. به تفاسیر مختصر، در حد وسع ـ به قدری که مجال دارید ـ حتماً نگاه کنید. قرآن انسان را بصیر میکند؛ نسبت به معارف الهی، انسان را آگاه میکند؛ از اشتباه کردن انسان جلوگیری میکند و در بسیاری از موارد، راه را به انسان نشان میدهد.[۱]
[۱] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با شرکتکنندگان یازدهمین دورهی مسابقات قرآنی ۱۶/۰۷/۱۳۸۱
۷.۳. عمل به دستورات و تمسک از قرآن در زندگی
برادران من! این خواندن و تلاوت قرآن قدم اول است، قدم آخر نیست. اول آشنایی و انس با قرآن لازم است. بعد، مفاهیم قرآنی را به صورت سطور قطعی و مجسم برنامه زندگی در مقابل چشم نگه داشتن … .[۱]
من همینجا این را عرض بکنم و تذکر بدهم، که اگر ما معتقدیم ـ که معتقدیم ـ که عمل به قرآن، اساس و محور احیاء قرآن است و مسئله به تلاوت و خواندن و اینها ختم نمیشود ـ که به آن اعتقاد داریم؛ معتقدیم باید به قرآن عمل کنیم، باید جامعهمان را قرآنی کنیم، باید فکرمان را قرآنی کنیم، باید عملمان را قرآنی کنیم، باید قرآن را باور کنیم؛ و وعده قرآن را وعده صدق و حق بدانیم، همینطور که خود قرآن میفرماید: «و تمّت کلمه ربّک صدقاً و عدلاً لا مبدّل لکلماته»؛ همچنانی که باید تعاملمان با شخص خودمان، با افراد خانوادهمان، با افراد محیط کارمان، با افراد اجتماعمان، با مسلمین کشورهای دیگر، با قدرتها، با ملتها و همه اینها باید نَفَس و روح قرآنی تنظیم بشود؛ اینها همهاش درست است و به آن اعتقاد داریم؛ احیاء قرآن، عمل به قرآن و گرامیداشت قرآن این است؛ …[۲]
هدف ما این است که ملت ما به معنای حقیقی کلمه، قرآنی بشوند. مگر میشود ملتی خود را مسلمان بداند، اما قرآنی نباشد؟! قرآنی شدن هم فقط به ظواهر و تلاوت آیات و این چیزهایی که بیشتر چشم را مینوازد و مقابل چشم میآید، نیست؛ قرآنی شدن به این است که ملت با قرآن آمیخته بشود، به قرآن عمل کند و معرفت قرآنی را به طور کامل به دست بیاورد. ما امروز در دنیای اسلام، این را کم داریم. اسم اسلام، تفاخر به اسلام و ادعای مسلمانی همهجا هست، آنچه ما به آن نیاز داریم، آمیخته شدن به معارف قرآن و عمل به قرآن است که این، مسلمانی واقعی است.[۳]
تمسک به قرآن، فقط تلاوت قرآن نیست؛ قرآن باید در عمل و زندگی و رفتار و منش ما و حرکت عمومی امت اسلام تجسم پیدا کند. انس با قرآن، تلاوت قرآن و حفظ قرآن لازم است؛ اما هدف نهایی، تمسک به قرآن است؛ آن هم در متن زندگی.[۴]
[۱] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با قاریان شرکتکننده در بیست و یکمین دوره مسابقات بینالمللی قرآن کریم در تاریخ ۲۶/۰۶/۱۳۸۳
[۲] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با قاریان شرکتکننده در بیست و سومین مسابقات بینالمللی قرآن در تاریخ ۰۴/۰۷/۱۳۸۵
[۳] . بیانات مقام معظم رهبری در جلسه اختتامیه مسابقات قرائت قرآن ۰۵/۱۱/۱۳۷۱
[۴] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با شرکتکنندگان یازدهمین دورهی مسابقات قرآنی ۱۶/۰۷/۱۳۸۱
۸.۳. اتصال به قرآن در اوقات انتظار، فراغت و بیکاری
من در مشهد جلسات تفسیر و درس قرآن داشتم؛ به جوانانی که میآمدند، میگفتم که هر کدام از شماها یک نسخه قرآن در جیب بغلتان داشته باشید؛ اگر در جایی منتظر کاری میایستید و فراغتی پیدا میکنید ـ یک دقیقه، دو دقیقه، پنج دقیقه، نیم ساعت ـ قرآن را باز کنید و به تلاوت آن مشغول شوید، تا با این کتاب انس پیدا کنید. تعدادی که این طور عمل کرده بودند، هر چند بسیار اندک بودند، لیکن احساس میکردم که اینها با این که غالباً هم عربی نمیدانستند، اما از لحاظ فهم معارف اسلامی، از دیگران برجستهتر بودند و به طور ممتازی با آنها تفاوت داشتند.[۱]
ما باید رابطهمان را با قرآن روز به روز مستحکمتر کنیم. در خانهها قرآن بخوانید. حتّی در هنگام بیکاری، چنانچه مختصر فراغتی پیدا میکنید، خودتان را به قرآن وصل کنید. هر روز مقداری قرآن بخوانید و آن را فرا بگیرید.[۲]
انس با قرآن، معرفت عمومی یک کشور را بالا میبرد. قرآن، همه چیز ماست؛ نور است. این جوانان ما از وقتی که با قرآن مأنوس شدند، وضعیت خیلی فرق کرد. ما در طول هشت سال جنگ، زیر آتش توپ و تفنگ، جوانانی را در جبههها داشتیم که به مجردی که بر زمین مینشستند و اندک فراغتی پیدا میکردند، قرآنشان را باز میکردند و مشغول تلاوت میشدند؛ یا مثلاً اگر در اتوبوس و یا کامیون نشسته بودند و داشتند میرفتند، قرآنشان را درمیآوردند و بنا میکردند به خواندن. این است که ما میگوئیم قرآن همه چیز ما بوده است. الان هم به برکت قرآن، کشور رو به پیشرفت است.[۳]
[۱] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با قاریان مصری: شحات محمد انور، و سید متولی عبدالعال در تاریخ ۰۳/۱۱/۱۳۷۰
[۲] سخنرانی مقام معظم رهبری در مراسم اختتامیه هشتمین دوره مسابقات بینالمللی حفظ و قرائت قرآن کریم در تاریخ ۱۷/۱۱/۱۳۷۰
[۳] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار عمومی ۰۳/۱۱/۱۳۷۰
۹.۳. بهره گرفتن از راهنمایی معصومین(ع) و عارفان به معارف قرآنی
انس با قرآن، باید به این صورت باشد که در کلمات قرآن تعمیق کنید و بکوشید مفاهیم قرآن را دریابید. البته برای غوطهور شدن در اعماق این اقیانوس، بیشک راهنمایی کسانی لازم است که قرآن، خود را به آنها داده و گوهرهای خود را در اختیار آنها گذاشته است. یعنی در درجه اول ائمه معصومین(ع) و پس از آنها، عارفان به معارف قرآنی. کسانی که همین کاری را که ما به شما توصیه میکنیم، در طول سالهای متمادی انجام دادهاند و بیست سال، سی سال، پنجاه سال، با قرآن مأنوس شدهاند، میتوانند راهنمایان خوبی باشند. با راهنمایی آنها، خیلی میشود از قرآن استفاده کرد.[۱]
[۱] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با دانشآموزان تیزهوش شرکتکننده در مسابقات قرآن در تاریخ ۰۶/۰۲/۱۳۷۴
۱۰.۳. انس مستمر و بلندمدت؛ رسوخ در علم و مشمولیت از هدایت قرآنی
هر چه بیشتر با قرآن انس پیدا کنید، دلبستگیتان به آن بیشتر میشود. قرآن مثل یک دریای عمیق است. در سطح، انسان چیزهایی را میبیند؛ اما اگر کسی اهل غواصی باشد، در عمق چیزهای تازهای مشاهده میکند. هر چه به اعماق بیشتر فرو بروید، حقایق بیشتر، چیزهای تازهتر و مطالب خیرهکنندهتری در آنجا مشاهده میکنید؛ و این البته به برکت انس با قرآن حاصل میشود. این طور نیست که هر کس یک مقدار در قرآن مطالعه کرد، بگوید من به اعماق آن دست پیدا کردم؛ نه، چیزهایی وجود دارد که متعلق به راسخین در علم است. باید رسوخ در علم پیدا کرد و این به برکت انس طولانی و بلندمدت با قرآن برای انسان پیش میآید و هدایت قرآنی شامل حال انسان میشود.[۱]
[۱] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با دانشآموزان استعدادهای درخشان۲۵/۰۴/۱۳۸۲
۱.۱۱.۳. استفاده و استشهاد به جا از آیات در کارها
دوستان عزیز، جامعه روشنفکری ما یکی از نقاص بزرگش، عدم انس با قرآن است. یک وقتی یکی از فعالان روحانی عرصههای تبلیغی، بنده را متوجه به این نکته کرد. چون زیاد در ارتباط با کشورهای دیگر مسلمان به خصوص کشورهای عربی بود. بعد که او گفت، در تجربیات خودم آن را ملاحظه کردم. در ملاقاتها و تماسهایی که در طول زمان داشتم، دیدم راست میگوید و متوجه نکته درستی شده است. اینکه تحصیلکرده کشورهای عربی حتی با آن که هیچ گرایش دینی ندارد و در هر رشتهای که تحصیل کرده باشد، با قرآن سر و کار دارد و آیاتی از قرآن را میداند و به آنها استشهاد میکند، هم درست میخواند و هم به جا استفاده میکند. بعضی از این سیاستمدارانی که گاهی با ما ملاقات میکنند، میبینیم با قرآن آشنا هستند و با کلمات قرآنی و آیات قرآنی انس دارند. ببینید اگر من بخواهم تشبیه کنم، مثل آن مثلهای فارسی که ما از گلستان گرفتهایم یا اشعاری که ما از حافظ در ذهن عامه مردممان داریم، شبیه همین در مورد قرآن هست. البته علت واضحش این است که آنها زبان عربی، زبان خودشان هست و با قرآن راحتتر انس میگیرند. لکن ما باید این کمبود را یک طور جبران کنیم. بد است که متخصص ما و شخصیت برجسته علمی ما در سطوح بالای دانشگاهی، در قبال قرآن و مسائل قرآنی عوام محض باشد و به قرآن مراجعه نداشته باشد، از قرآن استفاده نکند و قرآن را هر روز نخواند. اینها عیوبی است که الآن وجود دارد. اگر فرزانگان و نخبگان دانشگاهی و تحصیلکردههای ما، هر روز مقید باشند که یک صفحه قرآن را، من گاهی میگویم نیم صفحه قرآن را، با توجه به ترجمه بخوانند و در آن تدبّر بکنند، این خودش غوغایی به راه میاندازد. اگر بخواهیم این را درست کنیم، فرهنگسازی میخواهد و احتیاج به تدبیر دارد.[۱]
فرض بفرمائید عموم مردم باید طوری باشند که وقتی حوادث زندگی پیش میآید، بتوانند آیه قرآن را شاهد بیاورند. مثلاً ده سال دیگر این گونه شود. ده سال دیگر، وقتی بین دو جوان در مدرسه راجع به مسئلهای صحبت میشود، از قرآن مثال بیاورند. فرض بفرمائید راجع به ارث صحبت میشود؛ «فلذّکر مثل حظّ الانثیین»[۲] شاهد آورده شود. اگر گفته شود مثلاً چرا مردم در بوسنی میجنگند؟ «اذن للذّین یقاتلون بأنهم ظلموا»[۳]، شاهد قرآنی باشد. یعنی کاری کنید که مفاهیم قرآنی در ذهنهای مردم سرریز شود.[۴]
[۱] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی در تاریخ ۱۷/۰۹/۱۳۸۶
[۲] . سوره نساء ـ ۱۷۶
[۳] . سوره حج ـ ۳۹
[۴] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با گروه مطلعالفجر قرآن سازمان تبلیغات اسلامی ۱۴/۰۹/۱۳۷۳
۲.۱۱.۳. از طریق افراد خانواده و بستگانمان
الف. انتشار عطر تلاوت قرآن
عزیزان من! قراء قرآن! جوانان پاکدل انقلابی ما! این رابطه را روز به روز با قرآن بیشتر کنید؛ در خانوادهها عطر قرآن را در فضا منتشر کنید؛ قرآن را بخوانید و بخوانید؛ در قرآن تدبّر کنید. دشمن نمیخواهد مسلمانان آیات قرآن را مثل عَلَم در دست بگیرند؛ چون قرآن تکلیفها را معین کرده است؛ تکلیف مسلمانان را، تکلیف جهاد را، تکلیف زندگی اسلامی و مرگ را.[۱]
اگر انشاءالله تلاوت قرآن در جامعه ما همگانی شود، همه بتوانند قرآن را صحیح بخوانند و همه خانهها موج شوق به تلاوت قرآن را در خود جای بدهند، آن وقت ما امیدمان به اینکه جامعه اسلامی و قرآنیِ به معنای واقعی در این کشور تشکیل بشود، بیشتر خواهد شد.[۲]
ما باید رابطهمان را با قرآن روز به روز مستحکمتر کنیم. در خانهها قرآن بخوانید. حتّی در هنگام بیکاری، چنانچه مختصر فراغتی پیدا میکنید، خودتان را به قرآن وصل کنید. هر روز مقداری قرآن بخوانید و آن را فرا بگیرید.[۳]
ب. نوآوری و ابتکار در طراحی و فرهنگسازی سرگرمیهای قرآنی
چه قدر خوب است که سرگرمی جوانان و نوجوانان و کودکان ما، انس با قرآن و آیات الهی قرآن و آموختن قرآن باشد.[۴]
ج. آگاهسازی والدین نسبت به اهمیت آموزش فرزندان
توصیه ما به پدر و مادرها این است که به آموزش قرآن در خانه نسبت به بچهها اهمیت بدهند.[۵]
خواهش میکنم پدر و مادرها به فرزندان کوچکشان، قرآن را یاد بدهند؛ اهتمام بورزند. نمیگوئیم که حتماً خودتان بنشینید یاد بدهید، ممکن است پدر و مادر خودشان قرآن را درست بلد نباشند. معلّم یاد خواهد داد. اما شما اهتمام کنید. شما برای این درس قرآن اهمیّت ویژه قائل شوید تا این نوجوان، چه دختر و چه پسر، به قرآن گرایش پیدا کنند.[۶]
د. استفاده از ابزارهای تشویقی برای حفظ قرآن توسط کودکان
جلسه بگذارید و ترتیبی دهید که بشود بچهها را از کودکی و در دبستان وادار به حفظ قرآن کنند، البته مجبورشان نکنند، جایزه قرار بدهند و مثلاً بگویند هر بچهای که در دوره دبستان این قدر از قرآن را حفظ کند، این مقدار امتیاز خواهد گرفت.[۷]
به خصوص در سنین کودکی، حفظ، حفظ، حفظ قرآن. باید قرآن را حفظ کنید. باید قرآن در سینهها باشد، تا در دلها نفوذ کند. تا در جامعه تحقق پیدا کند.[۸]
ه . آموزش به کودکان و نوجوانان
آن چیزهایی که مفید است، آن چیزهایی که ما را به فهم مفاهیم قرآن نزدیک میکند، آنها را به این بچهها یاد بدهید تا مثل نقشی که در سنگ میماند، در ذهن اینها بماند تا آخر عمرشان، و مایه برکت بشود.[۹]
و. تنظیم تعاملات قرآنی با افراد خانواده و بستگان
معتقدیم باید به قرآن عمل کنیم، باید جامعهمان را قرآنى کنیم، باید فکرمان را قرآنى کنیم، باید عملمان را قرآنى کنیم، باید قرآن را باور کنیم؛ قرآن را باور کنیم و وعدهى قرآن را وعدهى صدق و حق بدانیم، همینطور که خود قرآن میفرماید: «و تمّت کلمه ربّک صدقاً و عدلاً لامبدّل لکلماته»؛ همچنانى که باید تعاملمان با شخص خودمان، با افراد خانوادهمان، با افراد محیط کارمان، با افراد اجتماعمان، با مسلمین کشورهاى دیگر، با قدرتها، با ملتها و همهى اینها باید با نَفَس و روح قرآنى تنظیم بشود؛ …[۱۰]
ز. تشویق افراد خانواده و بستگان به انس با قرآن کریم
در مراکز دولتی و ادارات و دانشگاهها، همه را به پیروی از تعالیم نورانی قرآن تشویق نمایید. کتاب خدا در میان مردم حضور واقعی بیابد و آموختن و تدبّر و تعمق در آن، برای همه به خصوص جوانان و نوجوانان امری رایج و دائر گردد. در این مورد، مسئولیت علماء و آگاهان و نویسندگان و گویندگان و رسانههای عمومی، بسی مهم و خطیر است.[۱۱]
[۱] . سخنرانی مقام معظم رهبری در مراسم اختتامیه هشتمین دوره مسابقات بینالمللی حفظ و قرائت قرآن کریم در تاریخ ۱۷/۱۱/۱۳۷۰
[۲] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با قاریان شرکتکننده در بیست و سومین مسابقات بینالمللی قرآن در تاریخ ۰۴/۰۷/۱۳۸۵
[۳] . اختتامیه هشمین دوره مسابقات قرآن ۱۷/۱۱/۱۳۷۰
[۴] . بیانات مقام معظم رهبری در جمع قاریان قرآن در حسینیه امام خمینی(ره) در تاریخ ۱۸/۱۱/۱۳۷۳
[۵] . بیانات رهبر فرزانه انقلاب در تاریخ ۲۳/۱۰/۱۳۷۲
[۶] . بیانات مقام معظم رهبری در پایان مراسم قرائت قرآن در تاریخ ۱۷/۱۲/۱۳۷۱
[۷] . بیانات رهبر فرزانه انقلاب در تاریخ ۰۱/۱۲/۱۳۶۹
[۸] . بیانات مقام معظم رهبری در پایان مراسم قرائت قرآن در تاریخ ۱۷/۱۲/۱۳۷۱
[۹] . بیانات رهبر فرزانه انقلاب در تاریخ ۱۴/۱۰/۱۳۷۳
[۱۰] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با قاریان شرکتکننده در بیست و سومین مسابقات بینالمللی قرآن در تاریخ ۰۴/۰۷/۱۳۸۵
[۱۱] . پیام مقام معظم رهبری به مناسبت اولین سالگرد ارتحال امام خمینی(ره) در تاریخ ۱۰/۰۳/۱۳۶۹
۳.۱۱.۳. از طریق دوستان، همکاران و افراد اجتماعمان
الف. تبیین آیات قرآن کریم
امروز، هرکس که در هر نقطه از این کشور؛ یک آیه قرآن را برای مردم تبیین کند، به نظام جمهوری اسلامی کمک کرده است.[۱]
ب. تنظیم تعاملات قرآنی با دوستان، همکاران و افراد اجتماع
معتقدیم باید به قرآن عمل کنیم، باید جامعهمان را قرآنى کنیم، باید فکرمان را قرآنى کنیم، باید عملمان را قرآنى کنیم، باید قرآن را باور کنیم؛ قرآن را باور کنیم و وعدهى قرآن را وعدهى صدق و حق بدانیم، همینطور که خود قرآن میفرماید: «و تمّت کلمه ربّک صدقاً و عدلاً لامبدّل لکلماته»؛ همچنانى که باید تعاملمان با شخص خودمان، با افراد خانوادهمان، با افراد محیط کارمان، با افراد اجتماعمان، با مسلمین کشورهاى دیگر، با قدرتها، با ملتها و همهى اینها باید با نَفَس و روح قرآنى تنظیم بشود؛ …[۲]
ج. تشویق دوستان، همکاران و افراد اجتماع به انس با قرآن کریم
در مراکز دولتی و ادارات و دانشگاهها، همه را به پیروی از تعالیم نورانی قرآن تشویق نمایید. کتاب خدا در میان مردم حضور واقعی بیابد و آموختن و تدبّر و تعمق در آن، برای همه به خصوص جوانان و نوجوانان امری رایج و دائر گردد. در این مورد، مسئولیت علماء و آگاهان و نویسندگان و گویندگان و رسانههای عمومی، بسی مهم و خطیر است.[۳]
[۱] . بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با روحانیون. ۲۸/۱۱/۱۳۷۶
[۲] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با قاریان شرکتکننده در بیست و سومین مسابقات بینالمللی قرآن در تاریخ ۰۴/۰۷/۱۳۸۵
[۳] . پیام مقام معظم رهبری به مناسبت اولین سالگرد ارتحال امام خمینی(ره) در تاریخ ۱۰/۰۳/۱۳۶۹
۴.۱۱.۳. از طریق برگزاری و شرکت در جلسات قرآنی
یک درس دیگر گرد آمدن همهى سلائق گوناگون یک ملت بر گرد محور دین و توحید است. اینکه میگوئیم اتحاد ملى، اینکه میگوئیم ملت ایران یکپارچه است، این اتحاد، این یکپارچگى بىریشه نیست، فقط به خاطر یک توصیه و یک دستور و فرمان نیست؛ عقبهى این اتحاد همین ایمان دینى است. دین است، اعتقاد است که همهى ما را به سمت یک مرکز میکشاند؛ آن مرکز توجه به ذات اقدس بارىتعالى است. این مایهى اتحاد ملى ماست؛ دلها را به هم نزدیک میکند، نرم میکند. در نماز جماعت، در نماز جمعه، در مراسم احیاء و قرآن سر گرفتن و دعا و تضرع، بغلدستى شما هر که میخواهد باشد؛ از هر سلیقهاى، از هر گروه اجتماعىاى، با هر ریخت و قیافهاى، برادر شماست؛ همراه شماست؛ همراز شماست در پیشگاه ذات مقدس پروردگار. این ارتباط قلبى را حفظ کنید؛ این هم درس دیگر است.[۱]
من در مشهد جلسات تفسیر و درس قرآن داشتم؛ به جوانانی که میآمدند، میگفتم که هر کدام از شماها یک نسخه قرآن در جیب بغلتان داشته باشید؛ اگر در جایی منتظر کاری میایستید و فراغتی پیدا میکنید ـ یک دقیقه، دو دقیقه، پنج دقیقه، نیم ساعت ـ قرآن را باز کنید و به تلاوت آن مشغول شوید، تا با این کتاب انس پیدا کنید. تعدادی که این طور عمل کرده بودند، هر چند بسیار اندک بودند، لیکن احساس میکردم که اینها با این که غالباً هم عربی نمیدانستند، اما از لحاظ فهم معارف اسلامی، از دیگران برجستهتر بودند و به طور ممتازی با آنها تفاوت داشتند.[۲]
[۱] . بیانات مقام معظم رهبری در خطبههاى نماز عید سعید فطر ۲۱/۰۷/۱۳۸۶
[۲] . بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با قاریان مصری: شحات محمد انور، و سید متولی عبدالعال در تاریخ ۰۳/۱۱/۱۳۷۰